Andvari - 01.10.1967, Page 133

ANDVARI
TROLLDÓMUR EGILS SKALLAGRÍMSSONAR
235
„Ulfur hét maður, sonur Bjálfa og
Hallberu, dóttur Úlfs hins óarga. Hún
var systir Hallbjarnar hálftrolls í Hrafn-
istu, föður Ketils hængs.“
Það getur varla verið tilviljun, að hér
er tekið orðrétt upp úr Skáldatali. Það
getur heldur varla verið tilviljun, að í
fyrstu málsgrein Egilssögu er bent á það
tvennt hvar ættir Snorra Sturlusonar og
fósturföður hans, Jóns Loftssonar, grein-
ast, og að það er trolldómur í báðum ætt-
unum fram, ætt Sturlunga og Oddverja.
Ætt Sturlunga er að rekja til Kveldúlfs,
hamramms sonar Hellberu Úlfsdóttur,
ætt Oddverja til Ketils hængs, hamramms
sonar Hallbjarnar hálftrolls, bróður Hall-
beru. Það er auðfundið, að ekki er frá
þessu sagt ættunum til vansa, heldur er
frá upphafi ættanna sagt til skilnings á
fremd þeirra og veg.
Svo skulum við fyrst líta á forfeður
Oddaverja. Frá þeim er sagt í Egilssögu
eins og til hliðar við þá Kveldúlfsniðja.
úm Ketil hæng hinn eldra er ekki annað
sagt en það, að til hans er rakið, þegar
Kveldúlfur er ættfærður til þeirra Hrafn-
istumanna í upphafi sögunnar. En það
segir hins vegar mikla sögu: Ketill hæng-
ur Hallbjarnarson var frægur maður með-
al íslendinga á 13. öld. Það er líka til af
honum saga, liklega rituð seint á þeirri
öld, fornaldarsaga að visu og hálfgcrð
tröllasaga, en ber þó einkenni þess að vera
fornt minni, og hið sama er að segja um
sögu sonar hans, Gríms loðinskinna. Þess-
ar sögur hafa að vísu ekki verið ritaðar
af hinum bezt menntu Oddaverjum, en
hitt gæti vel verið, að nokkuð af efni
sagnanna hafi verið sótt í arfsagnir, er
gengið hafa meðal þeirra. Ketill hængur
Hallbjarnarson hefur vissulega þótt mik-
ill maður á sínum tíma, því að enn cr
hans minnzt í Noregi eftir meir en 10
aldir. 1 Hrafnistu er haugur við hann
kenndur, einn af fjórum mestu grafhaug-
um Noregs, en í hinum þremur mestu
haugunum, Asubergshaugnum, Gauk-
staðahaugnum og Herlaugshaugnum á
Leku, er konungafólk grafið.
Af dóttursyni Ketils hængs Hallbjarn-
arsonar, Katli hæng Þorkelssyni, er hins
vegar meira sagt í Egilssögu en sagan
virðist þarfnast. Sagt er frá flótta hans
úr Noregi vegna frændsemi og vináttu
hans við Þórólf Kveldúlfsson, frá land-
námi hans og niðjum. Tvennt er í þeirri
frásögn sérstakrar athugunar vert. Annað,
að Ketill er sagður sonur Þorkels Naum-
dælajarls, og þó engin grein gerð fyrir
þeim jarli, svo að lesandanum finnst sem
það sé móðernið, sem miklu meira máli
skiptir, en það er Hrafnhildur dóttir Ket-
ils hængs Hallbjarnarsonar. Hitt er, að
frásögninni um Ketil hæng Þorkelsson og
niðjatali hans lýkur með því, að til er
nefnd Þorlaug dóttir Hrafns Hængsson-
ar, er átti Jörundur goði. En þeirra synir
voru Valgarður á Hofi, sem eflaust er
nefndur vegna trolldóms síns, og Úlfur
örgoði faðir Runólfs í Dal og Svarts í
Odda, faðir Loðmundar, föður Sigfúss,
föður Sæmundar fróða.
Annars segir Egilssaga eigi minna
óbeint en beint frá upphafi ættstuðla
þeirra, er rekja má frá Kveldúlfi og Katli
hæng. Má af því ráða, hversu mjög höf-
undi sögunnar hefur verið það efni hug-
leikið. Allur þáttur Þórólfs Kveldúlfs-
sonar er þess efnis, einnig landafræðin
þar, sem er frábær vegna sannfræði henn-
ar. Af þeirri landafræði er ljóst, að á
þeim tíma, er ættstuðlar þessir hefjast, er
byggð Norðmanna um Naumdælafylki
og Hálogaland ekki annað en nýlendu-
byggð, nær að vísu nokkuð upp eftir
Naumudalnum, en norður þaðan aðeins
um annes og eyjar, enda voru öll höfuð-
ból norskra manna, sem nefnd eru í fom-