Andvari - 01.01.1991, Page 28

26
HALLDÓR PORMAR
ANDVARl
VII. Rannsóknir á mannasjúkdómum
Björn Sigurðsson hafði nokkuð fengist við rannsóknir á inflúensuveiru
á árunum sem hann dvaldist í Bandaríkjunum. Eftir heimkomuna
haustið 1943 greindi hann inflúensuveiru sem þá olli faraldri í Reykja-
vík og reyndi að gera grein fyrir uppruna hennar. Þetta varð upphaf að
flokkun inflúensufaraldra hér á landi. Á alþjóðaþingi sýklafræðinga
árið 1947 átti Björn sæti í nefnd sem beitti sér fyrir því að koma á al-
þjóðlegri samvinnu um að einangra og greina inflúensuveirur og fylgj-
ast með inflúensufaröldrum. Miðstöð fyrir þessa alþjóðasamvinnu var
stofnuð í London árið 1948 og var ísland aðili frá upphafi. Björn Sig-
urðsson tók að sér að safna upplýsingum um inflúensufaraldra, sem
gengu hér á landi, og veirustofna, sem ollu þeim, fyrir höfuðstöðina í
London.
Árið 1957 kom upp faraldur af áður óþekktri Asíuinflúensu og barst
hún víða um lönd. Pegar sýnt þótti að ekki tækist að fá bóluefni erlend-
is frá í tæka tíð hóf Björn framleiðslu bóluefnis gegn Asíuveirunni að
beiðni landlæknis. Júlíus Sigurjónsson prófessor og Halldór Grímsson
efnafræðingur unnu með honum að framleiðslunni. Tókst á ótrúlega
skömmum tíma að framleiða 16 þúsund skammta af bóluefni sem
dreift var um allt land. Voru alls 8000 einstaklingar bólusettir tvisvar
sinnum. Bóluefnið reyndist bæði öruggt og virkt og veitti fulla vernd
gegn inflúensunni í rúmlega 67% tilfella. Þetta var jafngóður árangur
og náðist af bólusetningu gegn Asíuinflúensu erlendis, ef ekki betri,
þótt aðstaðan til bóluefnaframleiðslu væri ófullkomin. Ekki mun síðar
hafa verið ráðist í framleiðslu inflúensubóluefnis hérlendis.
Haustið 1948 kom upp faraldur á Akureyri og nágrenni sem líktist
mænusótt. Stóð faraldurinn yfir í meira en þrjá mánuði og veiktust um
500 manns. Veikinni fylgdi mikið og langvarandi máttleysi, vöðva-
eymsli og stundum væg lömun. Frá Akureyri barst veikin til annarra
héraða og olli faraldri á Sauðárkróki og ísafirði. Gekk hún almennt
undir nafninu Akureyrarveikin. Björn Sigurðsson og Júlíus Sigurjóns-
son fóru til Akureyrar í ársbyrjun 1949 að beiðni landlæknis til þess að
gera athuganir á faraldrinum og safna sýnum úr sjúklingum. Voru
sýnin rannsökuð bæði hér og erlendis með þeim aðferðum sem þá
þekktust til greiningar á veirum og öðrum sýklum. M.a. var sýnum
sprautað í apa, en það var sú aðferð sem þá var notuð til að einangra