Andvari - 01.01.1991, Blaðsíða 30

28
HALLDÓR ÞORMAR
ANDVARl
Reykjavík árið 1956. Tókst honum að einangra veiruna sem olli far-
aldrinum og greina hana sem stofn af ECHO veiru. Á þessu þingi var
honum veitt heiðursviðurkenning alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
fyrir rannsóknir á mænusótt og skyldum sjúkdómum.
VIII. Hæggengar veirusýkingar
Auk garnaveikinnar bárust votamæði, mæði og visna til landsins með
innfluttu karakúlfé árið 1933. Votamæðin kom upp í Borgarfirði árið
1935 og var í fyrstu nefnd borgfirsk mæðiveiki. Níels Dungal og Guð-
mundur Gíslason rannsökuðu sjúkdóminn og greindu hann sem
Jaagziekte, en það var vel þekktur sauðfj ársj úkdómur í öðrum löndum
og lýsti sér í útbreiddum æxlisvexti í lungum, samfara mikilli vökva-
myndun. Votamæðin var mjög smitandi og breiddist hratt út um vest-
anvert landið og olli miklu tjóni. Faraldurinn náði hámarki milli 1936
og 1945 en síðan dró úr honum. Féð virtist misnæmt fyrir sýkingunni
og völdust smám saman úr fjárstofnar með aukna mótstöðu. Vota-
mæði var útrýmt að fullu úr landinu með skipulögðum fjárskiptum á
árunum 1944 til 1952.
Árið 1939 greindist annar lungnasjúkdómur í fé í Suður-Þingeyjar-
sýslu og mátti rekja sýkinguna til karakúlhrúta sem höfðu verið fluttir
þangað árið 1933. Sjúkdómurinn var í fyrstu nefndur þingeysk mæði-
veiki eða þurramæði, en síðar mæði. Hann var annars eðlis en vota-
mæðin. Hann var ekki eins smitandi og lýsti sér í miklum bólgumynd-
unum í lungnavefnum sem ágerðust hægt og leiddu til dauða. Fyrstu
athuganir Guðmundar Gíslasonar á þurramæði bentu til þess að um
væri að ræða sjúkdóm skyldan „lungers“ eða „progressive pneumon-
ia“ sem var þekktur sauðfjársjúkdómur í Montana í Bandaríkjunum.
Skömmu eftir að mæði greindist í Þingeyjarsýslu fannst hún einnig á
því svæði á Vesturlandi þar sem votamæði hafði geisað sem faraldur
um nokkurt skeið. Fundust báðir sjúkdómarnir í fé á sömu bæjunum
og oft var sama kindin með einkenni beggja. Mæði var að mestu
útrýmt með hinum skipulögðu fjárskiptum er lauk árið 1952, en minni
faraldrar komu upp árin 1954,1958 og 1965. Eftir það hefur sjúkdóms-
ins ekki orðið vart hér á landi. Mæðin olli gífurlegu tjóni á þeim rúma