Andvari - 01.01.1991, Síða 37

ANDVARI
BJÖRN SIGURÐSSON
35
X. Síðustu árin. - Persónuleg kynni
Eins og að framan greinir var Björn Sigurðsson önnum kafinn síðustu
árin sem hann lifði við að vinna að málefnum raunvísindarannsókna í
landinu. En hann lagði þó ekki eigin rannsóknir á hilluna. Þvert á móti
vann hann af meira kappi en nokkru sinni fyrr að rannsóknum á hæg-
gengum sjúkdómum og þá einkum visnu. Sá sem þetta ritar átti þess
kost að vera samstarfsmaður Björns við þessar rannsóknir ásamt Páli
Agnari Pálssyni yfirdýralækni og Helgu Helgadóttur meinatækni.
Sýkingartilraunir í sauðfé höfðu sýnt að visna orsakaðist af veiru.
Pað var þá ljóst að næsta skrefið yrði að reyna að rækta veiruna í
frumugróðri til þess að kanna betur gerð hennar og eiginleika. Björn
hafði fallist á að ráða mig til rannsóknastarfa í nokkra mánuði og hófst
starfið í ársbyrjun 1957. Verkefnið var að einangra visnuveiruna í
frumurækt. Fyrst lá fyrir að velja hentugar frumur í ræktina og urðu
fyrir valinu þekjufrumur innan úr heilaholi lambsheila, en skemmdir
af völdum visnu eru oft áberandi umhverfis heilaholið. Ræktun þekju-
frumanna gekk vel og þegar álitlegur gróður hafði fengist í nokkrum
glösum var síund af heila úr visnusjúkri kind látin í sum þeirra en síund
af heilbrigðum heila í önnur til viðmiðunar. Um tveimur vikum seinna
fóru breytingar að koma í ljós í frumunum sem höfðu fengið sýktu
heilasíundina en ekki í viðmiðunarfrumunum. Breytingarnar voru
fólgnar í myndun fjölkjarna samrunafrumna sem síðar drápust og
leystust í sundur. Minnti þetta á breytingar af völdum mislingaveiru
sem Enders hafði nýlega tekist að einangra í frumurækt.
Þegar Birni voru sýndar frumubreytingarnar í visnusýktu ræktinni
voru fyrstu viðbrögð hans hrifning vísindamannsins yfir hinu nýja og
spennandi, en hún vék fljótlegafyrir vísindalegri gagnrýni ogvarfærni.
Auðvitað þyrfti að endurtaka tilraunina og prófa þetta miklu betur til
þess að sannfærast um að hér væri einhver veira á ferðinni. Og síðan
þyrfti að sýna fram á að veiran ylli sjúkdómnum visnu í kindum. End-
urtekinn fíutningur á þynntum síuðum frumuræktarvökva af sýktum
frumum yfir í heilbrigða frumurækt staðfesti fljótlega að veira væri or-
sök frumuskemmdanna í ræktinni.
Nú var komið fram á sumar 1957 og ég á förum til Bandaríkjanna.
Tók Björn þá sjálfur við frumuræktarrannsóknunum og ræktaði veirur
úr öðrum visnusjúkum kindaheilum þá um haustið. Útplöntun á bitum