Andvari - 01.01.1991, Blaðsíða 49

andvari
JÓRVÍKURFÖR í EGILS SÖGU
47
skáldskap. Eiríkur konungur bauð honum heim og hann tók skáldskapinn
með sér til Englands.
Ef við hefðum enga sögu mundum við sennilega draga af þessu þá ályktun
að ósátt hefði verið með Agli og konungi en vinur beggja, Arinbjörn, hafi
komið á sættum með þeim sem hafi leitt til þess að konungur bauð Agli að
heimsækja sig og Egill kom á fund hans og flutti honum kvæði sem eins kon-
ar skaðabætur fyrir það sem hann hafði misgert við konung og þá höfuð sitt
að launum. Hér er þó rétt að hafa í huga að fræðimenn greinir á um hvort
Höfuðlausn sé svo gamalt kvæði að hún geti verið eftir Egil.2
í 28. og 29. vísu Eglu er minnst á deilur milli Egils og þeirra konungs og
drottningar. Ef þær eru rétt feðraðar sýna þær að Agli hefur fundist að þau
hjónin hafi beitt hann rangindum og hindrað hann í að ná rétti sínum, og
hann biður þeim bölbæna og biður guðina að reka þau frá landi sínu. Slík
ádeila, sem jaðrar við níð, hefði verið nægt tilefni til reiði konungs, og það
virðist rökrétt að bæta fyrir þvílíka misgerð með lofkvæði. En samkvæmt
sögunni hafði Egill þó gert miklu meira af sér: drepið barnungan son þeirra
konungs og drottningar auk ýmissa vina þeirra og stuðningsmanna. Frásögn
af því styðst við 31. vísu. En vísan er tvíræð og hægt að túlka hana svo að Egill
segist hafa bakað sér reiði sonar Eiríks og Gunnhildar og drepið 13 menn.
Fessi vísa er ekki meðal þeirra lausavísna í Egils sögu sem mest ástæða er til
að telja svo gamlar sem sagan segir. Ekkert mælir móti því að höfundur sög-
unnar hafi sjálfur ort hana.
Annálar Engilsaxa greina frá því að Eiríkur Haraldsson, norskur konung-
ur, hafi verið tekinn til konungs á Norðymbralandi öðru hverju á árunum
948 til 954, og er það í þokkalega góðu samræmi við tímatal í Egils sögu.3
Þrátt fyrir þessar vísbendingar um að frásögn Egils sögu um heimsókn Eg-
ils í Jórvík eigi sér sannsögulegar rætur er óhjákvæmilegt að líta svo á að
Egill Skallagrímsson sá sem birtist í Egils sögu sé sköpunarverk rithöfundar
á 13. öld, engu síður en Jón Hreggviðsson í íslandsklukkunni er sköpunar-
verk Halldórs Laxness. Fjöldinn allur af einstökum atriðum sögunnar og
samtöl hennar hlýtur að vera skáldskapur höfundar, sem hefur kosið að not-
færa sér ákveðnar sagnir og upplýsingar úr munnlegri geymd en hafna öðr-
um, jafnframt því sem hann hefur gefið sögunni form með því að leggja meg-
ináherslu á ákveðin atvik og draga fram ákveðna þætti í skapgerð
aðalpersónanna. Samt er engin ástæða til að efast um að höfundur þessi hafi
stuðst við munnmælasögur og forðast að skrifa nokkuð sem braut í bága við
fróðleik þeirra um söguhetju hans.
Hér verður ekki frekar reynt að giska á sögulegar staðreyndir, en eins og
sagan um Jórvíkurför er sögð í Eglu hlýtur hún að teljast dæmi þess að ann-
aðhvort í meðferð höfundar eða munnlegri geymd hefur orðið til frásögn
sem afar erfitt ef ekki ómögulegt er að hugsa sér að fylgi staðreyndum. Það