Andvari - 01.01.1991, Page 77

ANDVARI
Á ALDARÁRTÍÐ KONRÁÐS GÍSLASONAR
75
streita hafi verið um hver hlutur danska konungsríkisins skyldi vera annars
vegar og Slésvíkur hins vegar, en í upphafi var svo um talað að hlutur Slés-
víkur yrði 500 dalir á ári í sex ár og það væri þriðjungur framlagsins, en fljót-
lega fór framlag Slésvíkur lækkandi.37
Síðasta heimildin um orðabókina frá hendi Konráðs er bréf hans til
kirkju- og kennslumálaráðuneytisins 26. september 1872.38 Hann endar
bréfið á því að segja að hún komi tæpast út fyrr en eftir 10-12 ár. Áratug áður
hafði hann breytt upphaflegri hugmynd um gerð bókarinnar með því að bæta
þar við fornnorrænum skírnarheitum og viðurnefnum vegna þess að þá voru
komnar út tvær forníslenskar orðabækur - Lexicon poeticum og orðabók
Fritzners - og orðabók Eiríks Jónssonar var þá væntanleg eftir fáeinar vikur.
Með breytingunni hugðist Konráð skapa verki sínu sérstöðu. í handritasafni
hans í Árnasafni - KG. 2 - KG. 5 - getur að líta handritabindi með hendi
hans sem hafa að geyma „Mannanöfn“ úr sögum og öðrum fornritum, „Við-
urnefni“, „0rnefni etc.“ og „0rnefni“ úr ýmsum sögum. Trúlegast er að
þessar bækur séu hluti af þeim efnivið sem fara átti í orðabókina.
í bréfi til ráðuneytisins 6. febrúar 1865 vék hann og að orðasöfnun af þessu
tagi sem hann kallaði „rig Skat“ og nefndi að auki viðleitni manna í þá veru
að persónugera hluti sem vekja áhuga, ekki einungis margs konar vopn,
heldur og önnur áhöld svo og skartgripi, húsdýr og skip, og einnig tímaskeið
og viðburði.
í bréfinu getur hann þess að hann hafi notið styrks frá ríkinu í sex ár (1857-
63), en þá hafi komið út tvær minni háttar orðabækur sem hafi bætt úr þörf-
inni fyrir orðabók af því tagi sem hann hafði í smíðum og því hafi hann
breikkað það svið sem orðabók hans var ætlað að spanna. í lok bréfsins sótti
hann um 1000 dala styrk til að búa verkið til prentunar.
Þessi orðabók kom aldrei út og aðföngin sem Konráð telur upp í bréfum
sínum virðast glötuð nema nafnasöfnin sem að ofan getur.
Áður en skilist verður við orðabókarstörf Konráðs er ómaksins vert að
greina frá dómum hans um þær orðabækur sem komið höfðu út á því tíma-
skeiði frá því hann hóf þetta starf og þar til hann skrifaði síðasta bréfið um
orðabókarstarfið til ráðuneytisins 26. september 1872. Par getur hann þess
að frá 1860 hafi komið út fimm orðabækur yfir fornnorrænt mál. Um Lex-
icon poeticum segir hann að bókin hafi þokað þekkingu á norrænum forn-
skáldskap áfram, en sé nú orðin úrelt. Orðabók Eiríks Jónssonar fær þann
dóm að hún hafi verið „paaoktrojeret" og fornmáli blandað saman við síðari
tíma mál. Möbius hafi einungis gefið út „Auswahl“ fornra texta í óbundnu
máli. Um orðabók Fritzners fellir hann þann úrskurð að hún hafi ómótmæl-
anlega sína kosti, en á hinn bóginn sé þar margt á misskilningi reist.
Orðabók Cleasbys var síðust á ferðinni og Konráð sagði um hana að upp-
haflega hafi verið að henni unnið í samræmi við áform sín, og orðasöfnunin