Andvari

Årgang

Andvari - 01.01.1991, Side 98

Andvari - 01.01.1991, Side 98
96 HELGI SKÚLI KJARTANSSON ANDVARI ar heimildir, áttar sig þó nokkurn veginn á sjónarmiðum íslendinga eftir skrifum þeirra á dönsku og ensku; hann dregur fram mikið af áður ónotuð- um dönskum heimildum, og hann túlkar þær af gætni og skarpskyggni. Bók Sundbpls er því ómetanleg viðbót við frásagnir íslensku höfundanna. Þó hef- ur hún enn varla náð að hafa þau áhrif sem efni standa til á skilning íslend- inga á atburðunum 1918. 3 Sigurlaun sjálfstœðisbaráttu Hlýtur ekki meginskýring fullveldisins 1918 að liggja í sjálfri sjálfstæðis- baráttunni? „Sveltur sitjandi kráka en fljúgandi fær.“ Því aðeins náðu íslendingar sjálfstæði að þeir báru sig eftir því, börðust fyrir því. Að því leyti er sjálf- stæðisbaráttan eða þjóðfrelsishreyfingin skýring á hverjum áfanga sem náð- ist í sjálfstæðisátt. Enda hefur mjög tíðkast að rita stjórnmálasögu íslands þannig, að saga sjálfstæðisbaráttunnar sé hin samfellda uppistaða - þjóð- ernisvakning, þjóðfrelsishreyfing og mótun sjálfstæðiskrafna, málafylgja gagnvart Dönum og ágreiningur urn hana - og síðan komi fram afrakstur baráttunnar í nýjum áföngum á leið til sjálfstæðis. Þannig tíðkast að segja frá stjórnarskránni 1874 og heimastjórninni 1904 í beinu samhengi við sögu sjálfstæðisbaráttunnar. Og í þeirri sögu er nærtækast að túlka málstað þeirra sem á hverjum tíma gerðu ríkastar kröfur fyrir íslands hönd; þeirra sjónar- mið fara næst því sjálfstæði sem okkur þykir nú rétt og sjálfsagt að njóta. „Men der skal to til.“ Lýðveldið 1944 var að vísu stofnað með einhliða ákvörðun, en um alla fyrri sjálfstæðisáfanga varð að semja við Dani. Til að skilja niðurstöðu samninga þarf að skýra afstöðu beggja samningsaðila, og það er ekki einhlít skýring á tilslökunum Dana að öflug barátta íslendinga hafi knúið þá til undanhalds. Hin óvopnaða sjálfstæðishreyfing íslendinga hafði alla tíð þurft að þræða milli tvennra öfga: Að standa á meintum rétti íslands með málflutningi sem engu gat um þokað við Dani; og að láta sér lynda þá kosti sem Danir gátu á hverjum tíma boðið skásta. Jón Sigurðsson hafði gert fyrra sjónarmiðið að meginreglu sinni, en þó vitað að áfangasigrar yrðu að vinnast með tilslökun og samkomulagi við Dani, og einmitt þannig fékkst stjórnarskráin 1874. Þegar „Valtýskan“ svonefnda var í boði af hálfu Dana - frá 1896 - var það í fyrstu meirihlutaskoðun á Alþingi að boðið væri ekki nógu ríflegt, skárra væri að hafna því og búa í svipinn við óbreytt ástand. Loks hafði Alþingi fallist á Valtýskuna með naumum meirihluta 1901, en ný stjórn í Danmörku ákvað þá að bjóða íslendingum betri kosti, heimastjórnina. Það kostaboð þótti einsýnt að piggja, enda mun ríflegra en nokkuð sem Danir höfðu áður
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.