Andvari - 01.01.1952, Page 61

ANDVAHI
Nútízka í ljóðagerð
57
vestrænu menningar, sem (þ. e, menningin) á skildi (sem er stríðs-
guðsins spegill og hlíf) sólar (sem kveikir tilgangslaust líf) og brjál-
æðis (óskapnaðar hins skipulagða stríðs) sýnir oss spegilmynd
sína, sitt rétta andlit (veruleikinn hefur margsinnis svipt burt
grímu hinnar vestrænu menningar) á hagstæðum augnablikum
(þ. e. þegar hið ósýnilega í oss sjálfum sofnar á verðinum) frammi
fyrir vorri eilífu blindu (enda þótt vér séum ekki ævinlega slegnir
blindu, en vér skiljum þá ekki, það sem vér sjáum)“.
Kvæði og skýringar Lindegrens er miklu lengra, en myndi
taka hér of stórt rúm. Sjálfur kallar hann þetta „kenndarraun-
sæi“ í skáldskap. Það er kenndin úr undirvitundinni sem ræður
ferðinni og bregður upp myndunum og hugsunin vinnur svo
úr eða m. ö. o.: kenndin stjómar hugsuninni, en ekki öfugt. Þó
verða að vera stöðug víxláhrif milli hugsunar og kenndar. En
aðalatriðið er, segir Lindegren, að tjáningar þunginn sé meiri en
frásagnarþörfin.
Þetta m. a. segir hið sænska ljóðskáld, sem hefur ásamt Karl
Vennberg mótað einna mest nýtízku ljóðagerð Svía, og er mjög
lærdómsríkt að kynnast vinnubrögðum hans og stefnu. Þó vil
ég benda á, að það er fyrst og fremst skáldið sem talar, en ekki
bókmenntafræðingur né málfræðingur. Bókmenntafræðilega séð
eru hugsun og tilfinning ekki óháðar stærðir í tíma og rúmi,
heldur tímabundið form, sem sniðið er eftir andlegu samfélagi
við þúsundir annarra manna. Málvísindin mundu heldur ekki
viðurkenna einræði kenndarlífsins fremur en hugsunarinnar
þrátt fyrir víxláhrif þeirra. Hinn takmarkaði og tiltæki búning-
ur málsins segir líka til sín. Menn geta aðeins byggt úr þeim
efnivið sem fyrir hendi er. Ýmisleg gagnrýni hefur líka komið
fram á nýtízku ljóðagerð Svía á fimmta tugi aldarinnar (40-
talismanum). Og vík ég að því nokkrum orðum, áður en ég
sný mér að íslenzku skáldunum, þar sem skyldleikinn með þeim
hvorutveggju er augljós. Nýtízku skáldunum, sem eru þeirra
atómskáld, er borið á Irrýn, að myndir þeirra og táknmál séu lítt
skiljanleg, þau tali tungum, auðn- og tómhyggja þeirra sé orðin