Andvari - 01.01.1939, Síða 59

Andvari
Blóm og aldin.
Eftir Steindór Steindórsson frá Hlöðum.
Eitt af táknum sumarsins í náttúrunni er, að blóm
plantnanna springa út og breiða hinar litskrúðugu krónur
sínar móti geislum sólarinnar. Þessu veita allir, bæði
ungir og gamlir, athygli, og flestir gleðjast í hjarta sínu
af fegurð þeirri, sem blómskrúðið veitir þeim. Hitt er
ekki eins vísf, að þeir þá samtímis athugi, að blómin
bafa það hlutverk að afla plöntunum afkvæma. En þann-
ig er þessu háttað, þó menn hefðu lengi athugað blóm-
in, án þess að gera sér ljóst samhengi þessara hluta.
Lengi var sú skoðun ríkjandi meðal fræðimanna. að
Plönturnar væru allar kynlausar verur. Náttúruvísindi
íornaldar og miðalda fylgdu í flestu tillifi þeim kenning-
uni, sem spekingurinn Aristoteles hélt fram, og um sjálf-
stæða rannsókn á fyrirbrigðum náttúrunnar var lítið að
ræða fram eftir öldum, en Aristoteles segir um æxlun
dýra og plantna: »Hjá öllum sjálfhreyfanlegum dýrum
er karl- og kvenkyn aðgreint, líkt og hjá manninum.
^iá plöntunum er hins vegar hinu karllega og kvenlega
e»H blandað saman, svo að þau verða ekki greind hvort
frá öðru. Þar af leiðir, að plönfurnar æxlast, án þess
í þeim skapist nokkurt frjóefni eða frjógvun eigi sér
stað.c Þannig var eftir skoðun Aristofelesar enginn eðl-
'smunur á því, þegar fræ og aldin þroskuðust, eða grein-
ar og blöð spruttu. Við þessa skoðun sat niður gegnum
aIlar miðaldir. Það er fyrst Þjóðverjinn Camerarius (1665