Andvari - 01.01.1939, Side 90

Blóm og aldin
Andvari
86
aldina. Má þar nefna dúnurtirnar og víðinn, og síðast
en ekki sízt þá plöntuna, sem frægust er allra fyrir
svifhár sín, baðmul/arplöntuna. Fræull hennar er hið
alkunna vefjarefni baðmullin, sem notuð er nú til klæðn-
aðar um allan heim.
Hver sem athugað hefir fífuflóa um miðsumarleytið í
dálitlum vindi, getur þegar skapað sér nokkra hugmynd
um, hvert gildi hárin hafa til að dreifa aldinunum. Ótal
tilrauna hefir verið gert til að athuga fallhraða fræja.
Því seinna sem þau falla til jarðar, því meiri líkur eru
til, að loftstraumarnir grípi þau og beri á brott. Mun-
urinn á fallhraða hærðra og hárlausra en jafnþungra
fræja hefir reynzt sá, að hárlausu fræin féllu 12 ensk
fet á IV2—5 sekúndum, en hærð fræ féllu sömu vega-
lengd á 10—34 sekúndum, en að öðru leyti undir sömu
skilyrðum.
Þá er fjöldi fræja og aldina búin vængjum, það eru
þunnir himnufaldar, sem stækka mjög rúmmál aldinsins,
án þess að þyngja það svo nokkru nemi. Miklu er það
algengara, að hnetur séu vængjaðar en fræ. Enda þótt
allmikillar fjölbreytni gæti í gerð og útliti vængjanna, er
hún samt miklu minni en í háralaginu. Vængirnir vinna
gagn á líkan hátt og hárin, þeir tefja fyrir falli fræjanna
til jarðar og gefa vindinum betra átak en annars fengist.
Eðlisþyngd aldinsins minnka þeir og verulega, ekki sízt
af því, að í mörgum þeirra eru lofrúm. Hreyfingar væng-
aldinanna eru mjög háðar því, hvar þyngdarpunktur ald-
insins liggur. Sum þeirra svífa áfram í loftinu án nokk-
urra sérhreyfinga, t. d. Iokasjóðsfræin, en þar ligsur
þyngdarpunkturinn alveg í miðju fræsins. Á öðrum HgS'
ur þyngdarpunkturinn á miðlínu aldinsins en ekki í mið-
depli þess. Þau aldin gera oft ýmsar sveifluhreyfingar í
loftinu, t. d. birkihnetan, en til þess að þau fái veruleg-