Andvari - 01.01.1939, Side 110

Andvari
Einokunarfélögin 1733—1758.
Eftir Björrt K. Þórólfsson.
Einokunarverzlun Dana hér á landi er venjulega talin
lögboðin 20. apríl 1602, enda var henni hrundið í fram-
kvæmd samkvæmt konungsbréfi út gefnu þann dag. En
raunar hafði konungur gefið út bréf 1. júní árið áður
um einokunarverzlun á íslandi, og því samhljóða er kon-
ungsbréfið 20. apríl 1602, aðeins með breytingum í ein-
stökum atriðum. Þess má finna merki, að þýzkum kaup-
mönnum, sem ráku verzlun hér á landi, hefir verið
kunnugt um fyrra bréfið skömmu eftir að það var gefið
út, en það var aldrei birt á alþingi, og hefir hvorki
geymzt hér á landi né í Danmörku, heldur í skjala-
safni Málmeyjarborgar í Svíþjóð, og þar hefir það fund-
izt fyrir fáeinum árum. Ástæðan til þess, að nýtt kon-
ungsbréf var gefið út, en ekki látið sitja við bréfið fra
1. júní 1601, var auðvitað sú, að ákvarðanir konungs
höfðu að sumu leyti breytzt frá því, sem til var ætlazt
þegar það var gefið út. Eftir báðum bréfunum áttu
borgarar í þremur stærstu borgum Danmerkur, Kaup-
mannahöfn, Málmey1) og Helsingjaeyri, að fá einkaleyfi
til verzlunar á íslandi, en það er eftirtektarvert, að i
fyrra bréfinu er orðið kompagni (félag) tvisvar haft um
þá borgara, sem áttu að fá einokunarleyfið, en það or
finnst ekki í bréfinu frá 1602. Sést af þessu, að kon-
1) Málmey er mest borg á Skáni, sem þá var danskur lands
hluti en nú sænskur.