Andvari - 01.01.1939, Page 114

110
Einokunarfélögin 1733—1758
Andvari
leita til annarra hafna en þeirrar, sem þeir eigi kaup-
sókn til, ef á þá höfn sé flutt ónóg eða svikin vara.
Af þessu leiði, að kaupmenn hafi, í eigin hagsmuna
skyni, eins konar eftirlit hver með öðrum, og kveðst
hann vita um kaupmönn, sem gæti þess vandlega, að
flytja nóga og góða vöru á sínar hafnir, vegna þess, að
þeir hafi komizt á snoðir um ýmsar misfellur hjá kaup-
mönnum á nágrannahöfnum. Vrði allt landið leigt einu
félagi, mundi verzlunin og vörurnar verða hér um bil eins
alls staðar, og kaupmenn standa allir sem einn maður.
En einmitt sú samkeppni, sem nú væri milli kaupmanna,
þrátt fyrir allar hömlur, væri hið eina, sem kynni að
geta gert verzlunina íslendingum þolanlega. Eftirlit sýslU'
manna með verzluninni telur Árni ekki mikils virði,
því að þeir séu á ýmsan hátt háðir kaupmönnum, eða
sumir hreint og beint skjólstæðingar þeirra, og svo
minnist hann á fáfræði margra sýslumanna í lögum og
rétti, sem geri þá kjarklausa, þegar megandi mönnum
sé að mæfa. Að minnsta kosti sýni reynslan, að sú vernd,
sem íslenzk alþýða hafi lengi undan farið notið hjá yf>r'
völdum sínum gegn kaupmönnum, sé ekki mikils virði.
Þó að Árni telji verzlun einstakra kaupmanna skárri en
félagsverzlun, lýsir hann verzlunarástandinu, sem þá var,
ærið ömurlega og segir, að á íslandi mundu fæstir svo
mikið sem kvarta undan kaupmennsku, sem annarsstað-
ar mundi ekki þolast.1) Svo fór, að stjórnin féllst á tillög*
ur Árna í verzlunarmálunum, hvort sem það hefir að-
allega verið vegna þeirra röksemda, sem nú voru tald-
ar, eða fremur af öðrum ástæðum, sem Árni var nóg11
hygginn til að leggja einnig áherzlu á, sem sé, að hag
konungs mundi ekki síður borgið með verzlun einstakra
1) Arne Magnussons embedsskrivelser bls. 133—153.