Andvari - 01.01.1939, Page 122

118
Einokunarfélögin 1733—1758
Andvari
sitt hvað, sem á milli bar, mynduðu íslandskaupmenn
eins konar hring, sem var hlekkjaður saman með frænd-
semi og tengdum. Þegar hér var komið sögu, var það
enginn hægðarleikur fyrir nýja menn að komast inn í
hringinn, nema þá með tengdum við íslandskaupmenn,
eða að kvænast ekkjum þeirra. Mun þetta ástand hafa
átt rætur sínar að rekja alla leið til 16. aldar.
Þegar stofnað var félag með einokun á íslenzku verzl-
uninni allri, 1732, væntu hörmangarar í Kaupmanna-
höfn sér góðs af því og töldu víst, að íslenzka varan
fengist ódýrari hjá félaginu en verið hafði hjá einstök-
um kaupmönnum. Ef til vill hafa þeir treyst á þá stétt-
arbræður sína, sem voru íslandskaupmenn og áttu svo
mikla hlutdeild í verzlunarfélaginu sem fyrr segir. En
þetta fór nokkuð á aðra leið. Undir eins og skipin komu
til Hafnar frá íslandi haustið 1733, fyrsta verzlunarár
félagsins, tóku kaupmennirnir að selja íslenzku vöruna
úr vörugeymsluhúsum sínum beint til neytenda, en hör-
mangaralagið kærði til stjórnarinnar og taldi kaupmenn
ekki hafa rétt til að selja vöruna öðruvísi en í heild-
sölu, nema þá, sem væru í hörmangaralaginu, og þeir
ættu að selja hana í hörsölubuðum, eins og aðrir hör-
mangarar. Út af þessu varð hörð deila, og stóðu allir
íslandskaupmenn saman gegn hörmangaralaginu, einnig
þeir, sem töldust þar félagsmenn eða »lagsbræður«,
sem kallað var. Konungur fal bæjarstjórninni í Kaup-
mannahöfn með bréfi dags. 15. febrúar 1734!) að gera
tilraun til að sætta aðilana, en það tókst ekki, því aö
hörmangarar héldu máli sínu mjög fast fram, og létu
sér ekki nægja, þó að þeim væri boðin íslenzka varan.
með heildsöluverði, eins og þeir vitaskuld fengu, heldur
1) Lovsamling for Island II., 168—69.