Andvari - 01.01.1939, Síða 123

Andvari
Einokunarfélögin 1733 — 1758
119
kröfðusf þeir þess afdráttarlaust, að vera einir um alla
smásölu á þeim tegundum íslenzkrar vöru, sem þeir
höfðu sérréttindi til að selja. Aftur á móti hélt verzlun-
arfélagið því fram, að íslandskaupmenn bæði hefðu að
lögum og yrðu að hafa frjálsari hendur um sölu á
vörum sínum en aðrir stórkaupmenn eða félög þeirra,
og kvaðst hafa fullan rétt til að selja íslenzku vöruna,
hvort sem því heldur sýndist, í heildsölu innan Dan-
merkur eða utan, eða beint til neytenda í Kaupmanna-
höfn. íslenzku verzluninni fylgdu svo miklar skyldur,
bæði við konung og íslendinga, að hún væri alls ekki
sambærileg við danska utanríkisverzlun, sem rekin væri
að eins í gróðaskyni. Málinu lyktaði haustið 1735 með
konungsúrskurði verzlunarfélaginu í vil, og biðu hör-
mangarar fullkominn ósigur, enda mundi fáum duga að
deila við íslandskaupmenn um þær mundir, svo góð
sem aðstaða þeirra var, jafnt meðal borgara í Kaup-
mannahöfn sem hjá sjálfum stjórnarherrunum, og sumir
kaupmannanna sátu í hæstu embættum borgarinnar. En
hins vegar munu hörmangarar ekki hafa látið sitt eftir
Hggja að sýna voldugum mönnum fram á, að leigja
naætti íslenzku verzlunina hærra en verzlunafélagið galt
eítir hana, og hugsað því þegjandi þörfina, þegar ein-
okunarleyfi þess væri á enda runnið, en það var árið
1742. Stjórnin gaf verzlunarfélaginu kost á að fá leyfið
endurnýjað, með því skilyrði, að leigan hækkaði um
helming, eða upp í 16 000 dali, en félagið vildi ekki
sjalda meira en í hæsta lagi 10 000 dali. Gekk það frá
Verzluninni, og var því síðan slitið. En kaupmenn óku
heilum vagni heim. Skúli Magnússon segir, að eignir
lélagsins, sem nú skiptust milli þeirra, hafi numið 400
0°0 dölum, eða hálfu meira fé en lagt var í íslenzku
verzlunina við stofnun þess, þegar lagt er saman hluta-