Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 14

MESTA
GÆFUSPORID
Pétur Ottesen alþingismaður og bóndi ó Ytra-Hólmi ó Skaga
hefur setið lengst allra manna ó Alþingi íslendinga.
Hann situr á Alþingi er íslendingar endurheimta fullveldið
1918, ó eitt þúsund ára afmælishótíð Alþingis 1930
og þegar þjóðin stofnar lýðveldi órið 1944.
Þennan aldna en þó síunga bændahöfðingja sækjum við heim
í vistlega stofu hans á Ytra-Hólmi, til þess
að ræða við hann um lýðveldisstofnun á íslandi.
Þegar þú kemur d þing 1916 dregur senn
að sambandsslitum?
Já, sá maður er átti, að ég hygg, einna
ríkastan þátt í því að þessi niðurstaða náðist
1918 var Jón Magnússon, sem þá var for-
sætisráðherra. Þá stóð þannig á, að það var
í stríðslokin, og Danir þurftu að endur-
heimta aftur af Þjóðverjum hluta af Slés-
vík, og þessa aðstöðu notaði Jón Magnússon
vel. Ég vil segja það um Jón Magnússon,
að af þeim mönnum, sem ég hef kynnzt þá
tel ég hann vera einna vitrastan og hyggn-
astan manna.
Voru menn 1918 einhuga um það að slita
sambandinu við Dani, er samningurinn
rynni út?
Já, það kom glöggt fram, og reyndi að
vísu á það síðar, er fluttar voru tillögur um
það, sem Sig. Eggerz stóð nú að og fleiri
með honum að slíta samningunum þegar
útrunnið væri tímabilið, og þær voru sam-
þykktar löngu áður en á það reyndi að taka
ákvörðun um að gera það.
Við þingrofið 1931 liomu fram hug-
myndir um það að stofna lýðveldi?
Ég man nú ekki eftir því, J^að drukknaði
allt saman í þessum óeinðum, sem risu upp
út af þingrofinu. Já, þeir voru eitthvað að
ræða þetta.
Sumir segja að þessar hugmyndir hafi
strandað á atkvœði Gunnars frá Selalœk?
Nú já, það má vel vera, þetta voru feikn
mikil læti. Þetta þingrof 1931 var ógurlegt,
þetta voru uppþot í Reykjavík dag eftir
dag, fundahöld og þess háttar. Þetta þing-
rof kom nú svo óvænt. Það var farið í
þessi rokna ferðalög. Ég man eftir að við
Pétur Magnússon og fleiri fórum alla
leið héðan og um landið. Það var vont
að ferðast og ekki hægt að komast nema
hluta af leiðinni á bílum, Jrá var farið
á hestum. Við fórum héðan alla leið norð-
ur í Hofsós. Fyrst var Akranes, svo var
Borgarnes, svo Hvammstangi, svo var
Blönduós, svo var Sauðárkrókur, svo var
Hofsós. Það voru ógurlegar æsingar og úti-
fundir í Reykjavík. Tryggvi Þórhallsson
var þá forsætisráðherra, og við kosningarn-
ar á eftir vann Framsóknarflokkurinn bara
mikinn kosningasigur, en hélzt ákaflega illa
á honum. Þá kom til átaka um kosninga-
lögin og þess háttar.
Fer Alþingi ekki upp úr þessu að marka
ákveðna stefnu viðvíkjandi sambandssátt-
málanurn?
Það var seinna. Sig. Eggerz var aðalflutn-
ingsmaður að Jreim tillögum. Það var búið
að taka ákvörðun um það á Alþingi að slíta
samningnum, þegar tímabilið, er samning-
urinn skyldi standa, var útrunnið, svo það
var alveg undirbúið.
Þegar Þjóðverjar fóru fram á það að fá
lendingarleyfi hér fyrir flugvélar, liom það
til kasta Alþingis?
Alþingi var nú eitthvað í ráðum um það.
Annars var það ríkisstjórnin, sem tók
ákvörðun um það, og var því harðlega
neitað.
Má œtla að þetta hafi komið í veg fyrir
þýzk yfirráð hér?
Já, það má búast við því. Því þeim var
nefnilega alveg ljóst þessum stríðsaðilum,
hvaða þýðingu ísland hafði í sambandi við
baráttuna á hafinu, og það er viðurkennt
af Bandamönnum, að sú aðstaða, sem þeir
fengu hér á íslandi, hafi verið þeim mikill
styrkur í baráttunni gegn Þjóðverjum.
Hvað gerðist eiginlega hér, er Danmörk
var hernumin 9. april 1940?
Þá var undir eins gripið til ráða hér og
STÚDENTABLAÐ
14