Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 29

hafi forystu um að lifa í landinu um mótun
þeirrar menningar, sem er undirstaða þess.
Þetta ætti að þykja grunn speki, sem
þarflaust væri að bera á torg. Hitt er þó
staðreynd, að smáþjóðum liættir til að vera
vantrúaðar á mátt sinn og megin og setja
traust sitt á aðrar þjóðir fjölmennari. Þurfa
þær því stöðugrar lírýningar við.
Öllum er ljóst, að í verknrenningu eru
Islendingar nær algerir þiggjendur í flest-
um greinum, jafnvel þar, senr sízt skyldi
ætla, svo sem í skipasmíðum, gerð veiðar-
færa, smíði fiskleitartækja og fiskiðnaði.
Hún er þó ekki síður stoð undir sjálfstæði
þjóðarinnar en hin hefðbundna bókmenn-
ing, og er rauirar sömu ættar.
Héldu verkfræðingar og verkfræðinemar
nýlega ráðstefnu, þar sem vakin var athygli
á þessunr staðreyndum (sbr. Morgunblaðið
13. nóvember 1968). Var m. a. bent á, að
erlend fyrirtæki hafi verið látin annast all-
ar nreiri háttar undirbúningsrannsóknir að
franrkvæmdum á íslandi.
Svipað má segja um sanrfélagsmenningu
íslendinga.
Eitt brýnasta sjálfstæðismálið á 50 ára
fullveldisafnrælinu er að spyrna hér við
fæti.
8. Þótt íslenzk menning sé einhæf, er þó
ljóst af því, sem greinir hér að framan, að
hún kann að leyna á sér og búa yfir meiri
fjölbreytni en ætla mætti við fyrstu sýn.
Engin ástæða er til að efast um, að með
þjóðinni búi hæfileikar til að móta þá inn-
lendu menningu, sem óhjákvæmilega verð-
ur að vera bakhjarl fullvalda íslenzks ríkis.
Sú menning má ekki eingöngu vera bundin
við hina hefðbundnu bókmenningu, held-
ur ná til allra þátta þess mannlífs, sem á
íslandi er lifað.
Áður var vikið að því, að hver þjóð yrði
að eiga einhvern tilgang með lifsbaráttu
sinni, einhvern æðri tilgang en þann að
ástunda efnalegan hag sinn eingöngu —
einhverja köllun, ef svo má að orði komast.
Þetta á sérstaklega við um Islendinga, því
að land þeirra er ekki vel fallið til mak-
ræðis eða lystisemda. Miklu fremur má
ætla, að hér verði að ýmsu leyti torveldara
að lifa en í öðrum menningarlöndum.
Köllun íslendinga á að vera að svara
þeirri ögrun, sem það er að byggja ísland
og um leið er líklegt, að sköpuð verði
menningarverðmæti á mörgum sviðum,
sem einhverju máli þykja skipta, þannig að
þjóðin hafi ákveðið erindi og boð að bera
öðrum þjóðum, um leið og hún treystir
eigin hag.
Slík köllun hlýtur að verða grundvöllur
þeirrar sjálfstasðisvitundar, sem ævinlega
verður að vera undirstaða fullvalda ríkis á
íslandi.
í
Tvö kvæði uppa föðurlandsást
I. Á FREMSTA BÆNUM
Ljósin blína eins og stjörf inní myrkrið
sem hrekkur og steytir á glýbjörtum loga,
drýlir af málmum og verður að baki hemstökk heiðanótt.
Útvarp, veraldarskvaldur í þögn.
Rær vélin í gráðið,
raular með strokkum sér,
kveður,
líkt og drunginn í gljúfrum
á fjallinu ofan við fremsta bæinn.
Á fremsta bænum, í suðurkvist með spegilbroti
og kvikmyndastjörnum á freknóttum vegg,
yfir herbergi bóndans sem treður í nefið
um draumlitlar nætur og miðar á kopp.
Þar verður gott að skelfa og svita osthyld brjóst,
sofa úr sér daginn í spenmjúkum höndum
meðan þú bíður við fjósdyrnar kaldur,
unz blikar á glugga.
Þú geispar af lýju,
í brattlögðum hnykkjum að dalnum niður,
að fremsta bænum, lampatýru.
Mig langar að flauta á myrkrið, en sé
þá dillur á vegbrún og lotlega girðing renna í móti,
mara um dimmu hundagelt og sökkva til hljóðs.
Ég skipti gír.
Og þarna er einhver að opna,
heyrir í loftinu mölina gnesta undir akheitum börðum
og hárinu sveipar um öxl.
Ég kúpla, ég hlæ.
Sérðu hana, fjórhjóla garmur.
Við erum komnir í byggð,
komnir loks í byggð
á fremsta bænum.
II. FJÓRFALDUR TÓMAS KOLLINS MEÐ NÆGUM ÍS
Kveinstafir barna, grátstafir mæðra
og feiknstafir valdsins, þeir særa djúpt
af blaðdálkum þá sem tárvot augu spegla
í Tómasi Kollins íslenzk augu, særa djúpt.
Og máski finnst sumum það undarleg hending,
að þeir sem vernda okkar grasgrænu sveitir
og gráköldu mið, nauðga og drepa
á öðrum stað sem varnarlið.
Já máski finnst sumum það undarleg hending.
Þeir fordæma Jusa með kynstrum af leir,
og allir kenna svo ósköp í brjósti um fólkið
sem deyr, að Ijóðin metta bækur og blöð
og mótbárur hlymja í dauðlúnu eyra.
Blessaði Gundur, drottinn minn gvöð,
við skulum fá okkur svolítið meira
af Tómasi Kollins, og látum oss vona,
húkkaðu þjón, að einhver skáldi kvæði um Jón,
ef Jankinn ætlar að vernda mig svona.
Jón Örn Marinósson.
29
STÚDENTABLAÐ