Stúdentablaðið - 01.12.1968, Síða 44

Ivar Eskeland:
ATHS. RITNEFNDAR
Það skal tekið fram, að ritnefnd Stúdentablaðsins
fór þess á leit við Ivar Eskeland, forsöðumann Norræna hússins,
að hann skrifaði grein í blaðið
undir heiti okkar „Glöggt er gests augað".
Það vill gjarna verða svo, að því yngri
og minni, þ. e. a. s. fámennari, sem þjóð er,
þeim mun hörundssárari er hún gagnvart
gagnrýni utan að, þeim mun sprengfyllri
er hún af minnimáttarkennd — sem er
óskiljanleg þeim, sem álengdar standa. Við
Norðmenn höfum lengi verið einstaklega
viðkvæmir að þessu leyti. Við erum líka
ung þjóð. Nú erum við kannski smám
saman farnir að gera okkur ljóst, að ónær-
gætni og ruddaskapur utan að er allt annað
en meðvituð, raungild, gagnrýni, sem sprott-
in er af jákvæðum áhuga og velvilja.
Út af fyrir sig felst engin neikvæð gagn-
rýni á Islendingum af minni hálfu í þeirri
staðreynd, að mér finnst rétt að leggja
áherzlu á það þegar í upphafi, að ég hef
verið rækilega hvattur til að skrifa þessar
léttvægu hugleiðingar um viðhorf gestsins
til íslenzks þjóðfélags.
Mér finnst líka nauðsynlegt að leggja
áherzlu á, að ég skrifa þessi orð um Islend-
inga con amore.
Mér hefur lærzt, bæði úr fjarlægð og nú
upp á síðkastið á skömmu færi, að fá mjög
miklar mætur á nálega öllum þeim íslend-
ingum, sem mér hefur veitzt sú ánægja að
hitta. Og þeir eru orðnir margir.
Það merkir hins vegar ekki, að mat mitt
á íslendingum og íslenzku þjóðfélagi sé í
öllum atriðum samhljóma þeirra eigin
mati. Þá væri ekki heldur neitt um að
skrifa.
Ég hef komizt að þeirri niðurstöðu, að
þrátt fyrir greiðar flugsamgöngur sé áber-
andi munur á lífsstíl og hugsunarhætti nú-
tíma íslendinga og þjóða á öðrum Norður-
löndum. Það þarf ekki að vera íslendingum
til lasts, ef niðurstaða mín er rétt. Islend-
ingar verða sjáliir sem fullvalda þjóð að
velja sér sinn eigin lífsstíl — og eru reyndar
löngu búnir að því. Það sem útlendingur
sér kannski skýrar en Islendingur er, að
ákveðnir drættir í myndinni af íslendingn-
um eiga mjög lítið sammerkt með þeirri
mynd, sem íslendingar gera af sér sjálfir.
Ég skal nefna eitt eða tvö dæmi.
í íslenzkum kynningarkvikmyndum fyr-
ir ferðamenn segir, að „the Icelanders are
a hard-working people“. Og það sem er
verra: maður fær það mjög sterkt á tilfinn-
inguna í samtölum við íslendinga, að þessi
skoðun á þeim sé afar útbreidd og algild.
Hvar í ósköpunum hafa menn orðið sér
úti um þessa skoðun? Nú er ég búinn að
vera hér og njóta mín í íslenzku umhverfi
einmitt meðal annars vegna þess, að ég hef
aldrei á ævinni komizt í tæri við fólk, sem
í nándarnærri jafnríkum mæli tekur lífinu,
tilverunni og vinnunni með ró. Næstum
upphafinni ró — í heimi, sem er á góðum
vegi með að ganga af sjálfum sér dauðum
í ofsafengnu og sívaxandi óðagoti. í Eng-
landi lengja skrifstofustúlkurnar vinnudag-
inn sjálfviljugar um hálftíma; á íslandi eru
menn „í mat“, eða þegar bezt lætur „í
kaffi“.
Ég hef tekið hinn undraverða skort á
hraða og vinnuafköstum sem eina af mörg-
um sönnunum þess, að Island liggi enn sem
fyrr víðsfjarri meginlöndum Evrópu og
Ameríku, já, jafnvel fjarlægðin frá Noregi
er að þessu leyti feikileg. Sá dagur þegar
íslendingar fara að deyja af stressi eða
streitu verður merkisdagur í íslandssög-
unni.
Hamingjusama íslenzka þjóð!
Eða hvað? Þessa dagana hrapar verðgildi
krónunnar enn einu sinni — niðrí slíkt
lágmark að notast verður við smásjá til að
koma auga á það. Hvað gerir Islendingur-
inn? Ja, enn sem komið er hefur útlendingi
ekki hlotnazt sú náð að uppgötva það. Eitt
virðist öruggt: íslendingurinn tekur lífinu
með sama jafnaðargeði og áður. Vilji menn
kynna sér forlagatrú, er ísland rétti staður-
inn til þess.
Útlendingi kemur það svo fyrir sjónir,
að hér sé um að ræða kynlega ósamkvæmni;
en það getur vitaskuld alveg eins verið ein
af hinum óráðnu gátum. Ég skal reyna að
skýra með nokkrum dæmum hvað fyrir mér
vakir: Skandínavar saka gjarna íslendinga
um að vera „ameríkaníséraðir". Það er svo
stórkostleg lygi, að maður gæti freistazt til
að halda, að hún væri made in U.S.A. Ef
nokkurt norrænt ríki er „ameríkanísérað“,
þá er það Svíþjóð. Gildasti þátturinn í „the
American image“ eða „the American way
of life“ er nefnilega ekki kókakóla eða doll-
aragrín, heldur ákaflega mikill vinnuhraði,
skipulagsgáfa og afköst. Það er Ameríka
fremur en nokkuð annað. En það getur
varla talizt vera ísland. Sem betur fer eða
illu heilli, allt eftir því hvernig á málið er
litið.
Menn láta sem íslendingar séu alveg
óvenjulega virkir í stjórnmálum. Það hlýt-
ur að vera enn ein lygin. Ég hef að minnsta
kosti aldrei rekizt á annað eins aðgerðaleysi
andspænis og í miðri efnahagskreppu af
STÚDENTABLAÐ
44