Fálkinn - 19.12.1931, Blaðsíða 9

F A L K I N N
9
Vinirnir Ford og Thomas /1. Edison.
lians augum. Hann endurbætti
og breytti öllu, sem hann fann
npp. Ekkert stóft í stað, alt var
á framsóknar og þróunarbraut.
I>a'(S var unnið og erfiðað frá
morgni til kvölds, og ofl á nótt-
inni líka, en altaf með árangri.
„lljer er ekkeft glæpur, nema
vanræksla“, sagði bann einn
sinni við einn af verkfræðing-
um sinum, sem áleit að nú væri
búið að eyða nógum tíma i að
endurbæta litla hjólvjel, sem í
raun og veru gekk ágætlega, en
lídison var sanil ekki alveg á-
nægður með. Áður en bann
sendi aflgeyma sina á markað-
inn, bafði hann gert 50.000 ó-
líkar tilraunir. „Það borgar sig
að vinna verkið liægt, og vinna
það vel“, sagði bann öðru sinni.
Meginregla bans sem atvinnu-
rekenda var að greiða dollarinn
með dollarsvirði. En til þess að
geta fylgt þessari reglu, varð
bann oft að fórna margra doll-
ara virði fyrir hvern dollar,
en það borgaði sig. Þegar um
það var að ræða, að gera upp-
fundningar sínar raunverulega
bagnýtar, sparaði Edison hvorki
tima, fje eða vinnu. „Jeg vil
geta horft í augu við bvern doll-
ar, sem jeg græði, án þess að
roðna“, sagði bann einu sinni.
„Jeg mundi sökkva í jörð niður
af blygðun, ef jeg nokkurntíma
ljeti frá mjer fara uppfundn-
ingu, sem jeg hefði getað geng-
ið betur frá“. Þannig var Edi-
son sem bugvitsmáður og at-
vinnurekandi. Samverkamenn
lians tignuðu bann, og allir, sem
þektu hann persónulega, elsk-
uðu hann. Edison tók sjer, eins
og öll viturmenni, ekki aðra að
samverkamönnum, en liina liæl’-
ustu og' duglegustu menn, sem
bægt var að fá, menn, sem hefðu
verið fremri hverjum bús-
bónda, öðrum en Edison. Marg-
ir af verkfræðingum lians eru
ágælir bugvitsmenn og næstum
því jafn-auðugir að hugmynd-
um og Edison var sjálfur. Mesti
metnaður þeirra var ef „tbe old
man“ viðurkendi verk þeirra,
en svo var Edison jafnan kall-
aður í vorksmiðju-'byggingun-
um í Orange.
Jeg kynlist Edison af tilvilj-
un. Ástæðan var lnigmynd að
uppfundningu á sviði víðvarps-
ins, sem einn samverkamanna
Edisons bafði ráðlagt mjer að
skýra nánar fvrir meistaranum.
Viðtalið var ákveðið og einn
góðan veðurdag stóð jeg fyrir
ulan liina stórfenglegu verk-
smiðjubyggingu hans og beið
viðtalsins með óþreyju.
Orange, New Jersey hefur
rúmlega 250 þús. ibúa, og lifir
meiri bluti þeirra á vjelsmiðj-
um og verksmiðjum Edisons.
Alll virðist snúast um rafmagn
i þcssari borg. Þar er einn
binna stærstu og fjölsóttustu
verkfræðisskóla Handaríkj-
anna. Það úir og grúir af raf-
magnsverslunum. Blöð og bæk-
ur um rafmagn og aðrar verk-
fræðilegar bókmentir eru til
sýnis í öllum bökagluggum,
og allt gengur fyrir rafmagni.
Verksmiðjur Edisons eru
fjögurra bæða byggingar ásamt
minni húsum lyrir tilrauna-
slofur og skrifstofur. Móttöku-
stofa hans er líklega einhver
hin merkilegasta i heimi. Hún
er þriggja hæða lní og á þrjá
vegu eru veggirnir þaktir bóka-
hyllum, fullum al' bókum.
Fjórði veggúrinn er þakinn
málverkum, meðal annars af
Roosewell og Taft. og öðrum
stórmennum Ameriku. í einu
horninu situr skrifari og ritar.
í öðru horni stendur bin al-
þekta hvíla Edisons, trjebekk-
ur, sem hann er vanur að leggja
sig á snemma á morgnana, án
þess að fara úr fötunum, og
sofa í eina klukkustund til þess
að stvrkja sig við vinnu sína.
Koddi og vattábreiða liggja
við fótagaflinn. A miðju gólfi
stendur slallur og á honum
táknmvnd úr mannara. Sýnir
Inin konu, sem treður gaslampa
undir fótum sjer en lvflir glóð-
arlampa til bimins. Skrifborð
hans var alt þakið skjölum,
teikningnm og ýmislegum upp-
köstuin. Þrjr „diktafónar" af
þeirri tegund, sem hann sjálfur
hafði búið lil, stóðu við skrif-
borðið. Þegar jeg beimsótti
hann í fyrra skifti virtist mjer
hann maður aldurhniginn og
fariun að kröflum. Snjóhvílt
hár lians, andlilið skegglaust og
hrukkótl og þreytuleg augun,
sem lágu <ljújjI inni í höfðinu,
báru votl um að hinir feyki-
miklu kraftar hans væri farn-
ir að þverra. llendur lians voru
magrar, æðaberar og titrandi.
En meðan á viðtalinu stóð var
eins og bann lifnaði allur við
stund og stund og djúpu,
gráu augun hans skutu gneist-
um. Edison var i yfirfrakka og
með brúnan barðalítinn flóka-
hatt á liöfði. Milli þess að hann
talaði nagaði bann stóran svart-
an vindil, sem ekki var eldur í.
Það myndi verða allt of lang-
dregið að fara að segja hjer frá
samtali okkar, cnda býst jeg við
að það muni lesendum ekki
eins lmgðnæmt, og það var
mjer. Við fórum m. a. að tala
um uppfundningar og einka
levfi og Edison komst allur á
loft. „Rétt, mv young friend“,
sagði hann, „einkalevfislögin
okkar eru óliæf. Eins og nú
slendur bvilir það á leyfisbaf-
anum að sanna, að uppfundn-
ing lians hafi verið stæld. Legg-
ið þessa byrði falsaranum á
herðar og hnúturnn cr leyslur.
í stað þess að jeg á að sanna að
cinkaleyfi mitt hafi verið stælt
af öðrum, þá ætti hann aðsannn,
að hann væri ekki sekur um
fölsun. Það myndi binda enda
á hinar eilífu deilur og mál út
al' einkaleyfunum.
Ilann var praktískur maður,
mr. Edison! Vikuna, sem
jeg korn til hans, hafði hann
sjálfur unnið i 05 klukkustund-
ir og 19 mínútur. Það var skrif-
að á vinnuspjald lians, sem yf-
irverkfræðingurinn sýndi mjer.
Hann var þá að vinna að frek-
ari cndurbótum á grammófón-
Kona Edisons hrnpar i eyrað á honum. Edison var mjög heyrnardaufur
lengsi af sefinni.