Fálkinn - 17.12.1932, Blaðsíða 25

F Á L K I N N
21

Útsýn yfi.
Jakob Havsteen, og hafÖ:i hann
forstöðu til 1884. — ÁriÖ 1877
voru íhúar Oddeyrai' orÖnir 47.
Bæjarbúar voru 286, þegar
Akureyri fjekk kaupstaðarrjett-
indi, 1870 voru þeir orðnir 313
og 1880 alls 439.
VIII. Ný bæjarstjórnarlög.
Vöxtur td aldamóta.
Akureyringar fengu Einar Ás-
mundsson, 2. þm. Eyfirðinga,
tií þess að bera fram á þingi
l'rv. til bæjarstjórnarlaga fyrir
Ákureyri) 1881, sniðið eftir bæj-
arstjórnartilskipunijinilfyriríRvk.
Eftir nokkurt þref milli þings
og stjórnar voru gef.n út ný
bæjarstjórnarlög fyrir Akureyri
8. okt. 1883, og gengu þau í
gildi 1. jan. 1885. Var reglu-
gerðin frá 1862 þar með úr gildi
feld. Bæjarfulltrúunum var
fjölgað úr 5 upp i 6, auk bæj-
arfógeta, sem varð nú oddviti
bæjarstjórnar,
í ársbyrjun 1885 voru þessir
kosnir í bæjarstjórn: Július amt-
maður Havsteen, sr. Guðm.
Helgason, Jakob V. Havsteen,
Páll Jónsson (Árdal) barna-
kennari, Ólafur Jónsson gest-
gjafi og Eggert Laxdal verslun-
arstjöri. — Ólafur var faðir
Ragnars, siðar kaupm. og kon-
súls á Akureyri, og Pjeturs
frkvstj. Páll var barnaskóla-
kennarif 43 ár á Akureyri, og er
hann kunnur af ljóðum sínum
og leikritum. Meðal annara bæj-
arfulltrúa á þessu tímabili má
nefna, auk þ’eirra sumra, sem
fyrr eru taldir, Davíð Sigurðs-
son trjesmið (enn á lif'í), Frið-
rik Kristjánsson fvrv. banka-
sljóra, Pál amtmann Briem,
Magnús kauþm. Kristjánsson,
síðar alþm. og ráðh„ Júlíus Sig-
urðsson, síðar bankastjóra.
O. C. Thorarensen lyfsali kom
í bæinn 1885 og hef.'r lengstum
síðan fengist við lyfsölu. Hann
hefir verið meðal helstu og bestu
borgara bæjarins nærfell 50 ár.
Kristján Nikulásson, síðar lög-
gæslumaður, kom í bæ'nn 1884
og bjó lijer æ síðan. Þótti hann
jafnan hinn nýtasti borgari.
Bryggja mikil var sett á Ak-
ureyri 1890. Var yfirsm'ður
Steinþór Björnsson frá Gaul-
löndum. Gátu lítil þilskip lagst
við hana. Rjelt eftir aldamótin
var bryggjan stækkuð, og gátu
þá hafskip lagst við hana. Á
árunum 1884—’86 hjelt Guð-
mundur Iijaltason uppi alþýðu-
mentun í bænum, fyr'r konur
og karla, i skólaformi og með
fyrirlestrum. Styrkti bæjarstjórn
i íflega þessa starfsemi.
Tvö ný blöð, Norðurljósið og
Lýðnr, hóf göngu sína, bið
l'yrrnefnda 1886 og hitt. 1888,
í bænum. Var Páll Jónsson rit-
stjóri Nlj., en sr. Matthías Jocli-
nmssón ritstj. „Lýðs“. Þegar
sr. Guðm. fór 1885, kom sr.
Þórhalhir Bjarnason í bæinn,
en hann hvarf burtu sama ár-
ið að prestaskólanum. Kom þá
sr. Matthías litlu síðar og átti,
heima á Akureyri til dauðadags
eða í aldarþriðjung. Er óhætt
að fullyrða, að hann hafi verið
mestur andans höfðingi allra
þeirra, er gist hafa þennan bæ.
Má nærri geta hvílíkur fengur
var að fá slíkan mann liingað.
Hann var kjörinn heiðursborg-
ari Akureyrar, hinn í'vrsti, á 85
ára afmælj) sínu 1920. Klemens
Jónsson- varð bæjarfógeti 1892
og gegndi því starfi til 1904,
með miklum skörungsskap.
Hann beittist fyrir því, að Eyr-
arland, Barð og Ilamarkot voru
keypt af bæjarsjóði 1893 fyriir
13600 kr. Er það eitt hið mesta
hapi>averk, sem hjer hefir ver-
ið unnið fyrir bæjarfjelagið.
Lögregluþjónar voru settrr í bæ-
inn 1892, annar fyrir útbæinn,
en liinn fyrir innbæinn, Björn
Jónsson ritstj. og Kr.'stjón Niku-
lásson. Tóvjelar voru stofn-
aðar við Gleró 1897 og Ilvenna-
■kólinn fluttur frá Laugalandi
til Akureyrar 1896. Starfaði
hann þar til 1906.
Kvenfjelagið Framtíðin var
stofnað 1894. Var frú Þorbjörg
Stefánsdóttir (kona Kl. J.) stofn-
andi þess. Siindpollstæði var
byggt 1896. — Trjáræktarstöð-
in innan við kirkjuna var
stofnuð 1899, fyrir forgöngu
Páls amtm. Briem, en Sigurður
Sigurðsson, síðar Hólaskóla-
stjór',, annaðist framkvæmdir.
L'msjón hafði síðan lengi Jón
Chr. Stephánsson timburmeisl-
ari og dbrm., og fórst honum
það verk svo vel að allir hafa
að ágætum. Er trjáræktarstöð-
in e'inn af fallegustu blettum
bjer á landi.
Pöntunarfjelag höfðu Eyfirð-
ingar stofnað 1886, og starfaði
það sem slíkt til 1906, en var
síðar breytt í kaupfjelag. Hefir
það jafnan haft aðalliækistöð
sína á Akureyri.
1895 lagðist blaðið „Lýður“
niður, og kom ekki blað út á
Akreyrij; fyrr en „Stefnir", er
tók að koma út 1897. — Jarð-
rældarfjelag var stofnað á Ak-
ureyri 1897.
Meðal helstu borgara á Akr-
eyri milli 1890 og 1900, auk
þeirra, sem áður hefir ver.'ð get-
ið, má telja þó bræður Magnús
og Friðrik Kristjánsson, er hófu
verslun í fjelagi! 1892 og ráku
útgerð, bræðurna Sigvalda og
Jóhannes Þorsteinsson, er hófu
verslun rjett fyrir aldamótin,
Bjarna Einarsson skipasmið,
bráð verkliygginn og atorku-
mann, Guðmund Vigfússon
skósmið og Dúa Benediktsson,
lögregluþjón, Chr. Havsteen
kauþstjóra, Þórð Thorarensen
gullsmið, Kristján Sigurðsson
verslunarstjóra, síðar kaup-
mann, og Vijgfús „vert“ Sigfús-
son, er kom til bæjarins rjett
fyrir aldamótin.
Guðmundur Hannesson varð
læknir á Akureyri 1896, eftir
Þorgrím Johnsen, er gegnt hafði
þvi starf'i rúm 20 ár. Hann var
áhuga- og atorkumaður og um
hríð „læknir besti á Norður-
landi“. Hann gekst fyrir því, að
reistur var nýr spitali rjett fyr-
ir aldamótin, á Akureyr'. -
Pál amtmann Briem má lelja
meðal allra merkustu borgara
bæjarins, liæði fyrr og siðar, fyr-
ir áhuga sakir,vilsmuna og dugn-
aðar. — Barnaskólinn nýi var
reistur 1900. Fólkstala á Akur-
eyri 1890 var 602 og 1901 var bún
orðin 1370, eða hafði rúmlega
tvöfaldast á þessum fáu órum.
Innflutningurinn hafði ekki ver-
ð heftur nærri þvi eins og áð-
ur. Sjávarútvegur hafði blómgv-
ast og iðnaður.
Um aldamótin voru 22 fastar
erslanir í bænum, en flestar
þeirra smáar og 3 veitinga-
menn, 14 trjesmjðir, 8 skósmið-
ir, 1 járnsmiðir, 2 bókbindarar.
Potlinn.
2 bóksalar, 3 söðlasmiðir, 3 ljós-
mvndarar, 2 úrsmið.'lr, 2 gull-
smiðir, 2 bakarar, 1 skraddari,
1 blikksmiður, 1 sótari. Prent-
smiðja var ein í bænum, skólar,
lyfjabúð, tóvinnuvjelar og íshús.
Bæjarmenn áttu þá 75 kýr, 286
ær, 163 gemlinga og 114 hesta.
— Allur þorri manna lifði á
fiskveiðum á PolLnum eða með
fyrirdrætti á vorin, garðyrkju og
grasrækt.
IX. Frá aldamótum til 1919.
Á fyrsta ári 20. aldarinnar
fluttj hingað Oddur Björnsson
prentmeistari frá Khöfn og setti
hjer prentsmiðju. Það var fyrsta
braðpressa á Akureyri. Sama
árið byrjaði „Norðurland“ að
koma út hjer, und'r ritstjórn
Einars IJjörleifssonar skálds.
Árið eftir hóf Jón Stefánsson,
nú kaupmaður, að gefa út
„Gjallarhorn". Var blaðakostur
bjer ágætur um hríð, því að
ritstjórarnir voru báðir ritfærir,
annar þjóðkunnur ritböfundur,
og hinn vcl ritfær, þó að ungur
væri og óskólagenginn.
Gagnfræðaskólinn var fluttur
bingað 1902, eftir bruna skóla-
luissins á Möðruvöllum, og var
m'lkill fengur að skólanum fyr-
i’ bæinn. Nýtt skólaliús var svo
reist og skólanum komið bráð-
lega í samband við mentaskól-
ann í Reykjavík. Þeir Jón
Hjaltalín skólameistari; og Hall-
dór Briem kennari voru þá
linignir á efra aldur og greru
aldrei hjer, en Stefán Stefáns-
son kennari var þá á besta aldri,
og tók hann brátt mikinn og
góðan þátt í málum kaupstaðar-
ins. Enn niá nefna meðal bestu
manna i þann tíð hjer sr. Geir
Sæmundsson, síðar vígslubisk-
up, einn af mestu listamönnum
í söng hjer á landij. Var hanu
•nesta ljúfmenni og ágætismað-
m. Síra Matthías, Páll Briem,
Stefán keunari, Einar Hjörleifs-
son, Guðmundur Hannesson og
Páll Jónsson gerðu þá lijer garð-
inn frægan sem áhuga- og and-
ans menn.
Ár.'ið 1903 er Ræktunarfjelag
Norðurlands stofnað og markar
það tímamót i sögu búnaðarins
a Norðurlandi og reyndar um
Af Strcindgötu.