Fálkinn - 17.12.1932, Blaðsíða 44

40
F Á L K I N N
Leikstarfsemi á Akureyri
Eftir HARALD BJÖRNSSON
Frú Anna Stephensen sem Þórnnn
Hyrna í ,,Helgi magri“.
Fyrstu leiksýningar á Akureyri.
Ef saga Akureyrar vrði skrif-
uð — þó ekki væri neriaa frá
því, er kaupstaðurinn fjekk
bæjarrjettindi — yrði ekki jneð
rjettii gengið framlijá þeiin lið
i menningar- og þroskasögu
jiessa bæjar, sem bundinn er við
bugtakið leikbús og leiklist. Svo
mikilsverður þáttur hefur ieik-
listin verið í bæjarlífinu síðustu
75 ár. Það er freistandi, að
skrifa langt mál og ítarlegt um
vöxt og viðgang þessarar list-
ar, bæði á Akureyri og í öðrum
kauptúnum norðanlands, en í
jiessari stuttu grein, mun að-
eins stiklað á helstu aðalatrið-
unum, og einungis vikið að
þeirri blið málsins, er viðkem-
ur Akureyrarbæ. Það er mál
manna, að tilraunir til leikrita-
gerðar og leiklistar, sjeu all-
gamlar i norðurlandi. Áreiðan-
legar beimildir eru fyrir bendi
um það, að sjónleikir liafi verið
liafðir um liönd á Akureyri um
miðja síðustu öld, eða laust fyr-
ir 1850. Gömlu íslensku smá-
leikritin „Brandur“ og „Narfi“,
eftir Sigurð Pjetursson voru Jiá
sýnd |>ar. Sýningar þessar fóru
fram í pakkhúsi einu j)ar i bæn-
um. Þeir, sem stóðu að sýning-
uiuim voru sjálfboðaliðar, sem
liöfðu áhuga fyrir því, að hyrja
þennan vísir til sjónleika.
Engin gögn munu vera við líði
nú, er gefið gætu upplýsingar
um hinn listræna árangur af
starfi þessu, en um liitt er á-
reiðanleg vitneskja að þorpshú-
ar veittu jiessari tilraun mikla
athygli, og var þvi aðsókn hin
Lesta þrátt fyrir óvistlegt og ó-
hlýlegt áhorfendasvið. Enda var
áhorendum síst vandara um en
leikurunum, sem höfðu orðið að
búa sig i þykkar yfirliafnir með
niðurbrotnar stormbúfur og
l ríðarvetlinga, til að þola við
í'yrir kulda á meðan þeir æfðu
leikina.
Næstu áratugina eftir þessar
sýningar, — sem óhætt mun að
telja með þeim allra fvrstu
hjerlendis — eða alt framundir
1870 voru árlega sýnd á Akur-
eyri ýms smáleikrit, islensk og
útlend. „Den poiitiske Kande-
slöber" eftir L. Holberg var l.
d. sýndur, í íslenskri þýðingu
(Vefarinn með tólfkóngavitið),
sem gerð var af presti einum
á Hrafnagili í Eyjafirði, sem
og ljek aðálblutverkið. Á j)ess-
um árum var j)ó ekkert fast
leikfjelag í bænum.
Gleðileikjafjelagið.
En árið 1870 var stofnað hið
fvrsta leikfjelag á Akureyri.
Nefndist það „Gleðileikjaf je-
Har. Björnsson, sem prof. lilenov
i ,,Sá sterkasti“.
lagið“, og eins og nafnið bend-
ir til var markmið þess, að
alda uppi leiksýningum i bæn-
um með betra fyrirkomulagi
og af meiri vandvirkni en tíðk-
ast hafði undanfarið. Aðalstofn-
endur j)ess voru Jakoh Haf-
stein kaupm. — bakarmeistara-
hjónin Anna og Henrik Schiöth,
svo og kaupm. nokkur er Jen-
sen hjet. Hann var útlærður
ieikari frá kgl. leikhúsinu í
Kaupmannahöfn en fatlaðist
svo af slysi að liann hætti við
])að starf, og gaf sig að verslun.
Hann var góður skopleikari,
;g hinn glöggvasti leiðbeinandi,
enda mjög vel að sjer i þessari
hstagrein. Nú voru aðallega
sýnd útlend leikrit t. d. „Jeppi
á FjalW’, „Tímaleysinginn“
eftir Holberg — „Andbýling-
arnir“ og „Gestir í sumarleyfi“
eftir IJostrup o. m. fl. Þar sem
áðalleikéndurnir voru útlend-
LeiksviðiS á Akureyri.
ingar og töluðu dönsku bet-
ur en íslensku var j)að ekki ó-
eðlilegt, þó að leikið væri á
dönsku. Fjelagið fjekk stórt
pakkhús til afnota, þar var bygt
kiksvið, og lrnsið lagað lil eftir
þörfum. Bæjarbúar voru mjög
ánægðir með þessar sýningar,
og sóttu j)ær vel, enda munu
j)ær hafa verið stór viðburður,
og mikil tilbreytni í hinu til-
bréytingalausa lifi smákaup-
staðarins. íhúar Akureyrar voru
þá um 700, svo að hvert leikrit
var venjulega ekki sýnt oftar
en 4 ö sinnum. Lög j)essa
fjelags eru að mörgú leyti
merkileg, og bera með sjer, að
þau eru sniðin eftir reglum og
lögum fullkoinins leikhúss,
senniléga að ráði Jensén’s.
Hjer er j)ví miður ekki rúm
til að birta þau í heild, nje vikja
nánar að efni þeirra. Það á
lieima í leiksögu Islands.
Leikendur kröfðust engrar
jióknunar fyrir starf sitt. Beinn
kostnaðúr var því búningar og
leiktjöld, — sem hin listfenga
og fjölhæfa frú Anna Schiuöth,
oftast annaðist. Hún málaði oft
teiktjöldin sjálf og gerði alla
búninga af hinni mestu smekk-
visi.
Margrjet Valdimarsdáttir sem Guð-
ný i Ljenharði fógeta.
\lfh. Einarsdóttir sem biskupsfrúin
í Galdra-Lofti.
Fyrsta gestaleiksýningin á
íslandi.
Árið 1878 rjeðist fjelagið i
J)að stórræði að sýna Skugga-
svein (M. J.). En þó með því
móti, að ráða utanhæjar- og ut-
anfjelagsmann til að leika að-
alldutverkið, Skugga-Svein.
Ungur bóndi, Hallgr. Hallgrims-
son frá Rifkelsstöðum í Eyja-
firði varð fyrir valinu. Hann
var mikill á velli, glæsilegur og
raddmaður góður. Hann var
nú gestnr fjelagsins á Akureyri
i 0 viluir þótti mikið til sýn-
inganna koma. Greiddi fjelagið
allan kostnað við dvöl hans á
Ak. — annað kaup fjekk hann
ekki. Gömul skilríki um þetta
herma svo: „Samstarf var hið
besta, leikendur sýndu allir
mikinn áhuga, á æfingum, eng-
inn veik burl fyr en æfingu
var lokið. Fór þá allur hópur-
inn inn á „Bauk“ og drekli
crfiði kvöldsins í kollu af heitu
rommloddýi var þá oft glatl
á hjalla — en þó alt með sið-
semi. — Leiksviðið var lýst
með kertaljósum. — Á milli
þátla söng kór, sem til þess