Fálkinn - 08.05.1963, Blaðsíða 37

í eldlíiiiiiiiii
Frh. af bla. 36.
— Það var í árslok 1946.
— Gerist slíkt með einhverri við-
höfn?
— Nei, nei. Maður bara fer og lætur
skrá sig úr hernum, fær tvenn föt og
svo er tekið í hendina á manni og manni
þakkað fyrir. Það var allt og sumt. Ég
kom heim til íslands um jólin 1946 og
byrjaði að fljúga hjá Flugfélagi íslands
strax eftir áramót. Hjá Flugfélaginu
flaug ég fyrst DC-3 og 1948 þegar gamli
Gullfaxi kom, varð ég flugstjóri á
hojium, næstur á eftir Jóhannesi Snorra-
syni. Svona liðu tíu ár í innanlands-
eða millilandaflugi hjá Flugfélagi ís-
lands.
— Svo fórst þú til Kongó.
— Já, svo fór ég til Congó. Maður
hafði heyrt mikið um mikla framtíðar-
möguleika þarna suðurfrá og mjög hátt
kaup og það freistaði manns. Ég fór
frá Flugfélagi íslands og við hjónin
fluttum búferlum með börnin til Leo-
poldville í Congó vorið 1957.
Þetta var mjög skemmtileg tilbreytni.
Við fengum „villu“ til að búa í og þjón-
ustufólk höfðum við margt eins og aðr-
ir Evrópubúar sem þarna bjuggu og
höfðu einhver auraráð. Ég flaug á veg-
um belgiska flugfélagsins SABENA,
ýmist á DC-3 eða Skymaster flugvélum.
— Það fréttist hingað að þú hefðir
ræktað aldingarð suður þar.
— Já, mér þótti gaman að fást við
garðrækt en fólkið þarna suðurfrá botn-
aði ekkert í því að ég skyldi vera að
gera þetta sjálfur í stað þess að láta
negrana rækta garðinn.
— Hvað um stjórnmálaátökin?
— Maður varð ósköp lítið var við
þetta brölt fyrr en í lokin. Ég
fór einu sinni í leiðangur með
Lumumba heitinn. Hann fór í kosn-
ingaleiðangur og leigði sér flugvél.
Ég flaug með hann í heila viku og
kynntist honum dálítið. Hann kom
stundum fram í stjórnklefa á leiðunum
og settist í sæti aðstoðarflugmannsins.
Hann spurði mig stundum um álit mitt
á stjórnmálunum en ég passaði mig á
því að láta aldrei neina skoðun í ljós.
Sagðist ekki hafa áhuga á stjórnmál-
um. Lumumba spurði stundum hvort
ég vildi ekki verða kongóskur ríkis-
borgari og ræddi um ýmsa möguleika
sem ég gæti átt í landinu. Lumumba
var þannig ræðumaður, að hann hreif
áheyrendur sína gjörsamlega og oftar
en einu sinni varð ég vitni að því er
hann vann fjandsamlega hópa á sitt
band á skammri stundu með ræðu-
mennsku sinni. En hann lofaði allt of
miklu. Ég fékk oftast ágrip af ræðun-
um, þeim sem ég hlustaði á, hjá inn-
fæddum manni, sem var með okkur í
ferðinni og þýddi jafnóðum af máli
innfæddra yfir á frönsku. Lumumba
sagði, til dæmis að öll ógæfa og fátækt
Kongó væri hvítum mönnum að
kenna. Þeir eiga hús og þeir eiga bíla,
sagði hann. Bara að reka þá burtu þá
fáið þið húsin og bílana.
Vitanlega gekk þetta í þennan auð-
trúa lýð og fylgið jókst hröðum skref-
um. En svo komst Lumumba til valda
og þá fóru kjósendurnir þessir sem
hafði veriið lofað bíl og húsum að
heimta sína bíla og sín hús. Þannig
byrjaði óánægjan og upplausnin.
Það hefur komið á daginn, sem hvíta
fólkið í Congó sagði fyrir, að landið
var ekki undir það búið að fá sjálfstæði.
Þetta gerðist allt á sex mánuðum. Belg-
ar gáfu innfæddum leyfi til þess að
stofna stjórnmálaflokka og ætluðu með
því að koma þeim til pólitísks þroska.
Lýðskrumarar notuðu tækifærið og
komust til valda í þessum flokkum,
keyptu sér skjalamöppu og gleraugu
og voru þar með orðnir fínir menn.
Flokksmenn greiddu ársgjöld og flokks-
broddarnir fengu sér bíla, sumir marga,
til viðbótar við gleraugun og skjala-
möppurnar og voru nú orðnir mikið
fínir menn, sem heimtuðu sjálfstæði.
En þjóðin skildi ekki einu sinni hug-
takið og ég man að einu sinni kom flug-
vallarstarfsmaður á flugvellinum í
Leopoldville til mín og spurði mig hvort
það væri satt að ,,independence“ (sjálf-
stæðið) kæmi með Boeing 707 þotu.
Lengra náði hans pólitíska þekking
ekki.
Þessir pólitísku flokksforingjar efndu
til uppþota, sem voru lítið annað en
gaspur og hótuðu borgarastyrjöld ef
ekki yrði gengið að kröfum þeirra um
sjálfstæði. Jafnaðarmannastjórnin í
Belgíu glúpnaði fyrir þessum hótunum
og sjálfsagt pressu annarsstaðar frá og
veitti landinu sjálfstæði. Afleiðingar
þess axarskafts eru öllum heiminum
kunnar.
Sú stefna stjórnarinnar, að bola öll-
um útlendingum úr landinu, hafði auð-
vitað í för með sér almennan flótta
hvítra manna, sem stjórnað höfðu efna-
hags- og athafnalífi landsins. Margir
ætluðu að þrauka en sendu konur og
börn á öruggari staði, burt úr Kongó.
Við vorum meðal þeirra. Konan og
börnin fóru til íslands eftir þriggja og
hálfs árs dvöl í Leopoldville. En það
varð bráðlega ljóst að þarna var ekkert
framar að gera, svo að ég ákvað að
fara líka. Ég var í ferðum milli margra
borga allt fram að því síðasta og varð
ekki fyrir árásum. Þeir voru ágætir
þegar maður var búinn að koma þeim
í skilning um að þarna væri íslendingur
á ferð en ekki Belgi. Ég fór stundum
inn í hverfi innfæddra og hafði þá
brytann á flugvélinni með sem fylgdar-
mann. Hann var innfæddur. Ég eign-
aðist þannig marga ágæta kunningja
meðal innfæddra og kynntist lífi og
siðum þjóðarinnar. Félagar mínir flug-
mennirnir, höfðu hins vegar mjög tak-
markaðan áhuga fyrir slíkri fræðslu
og kusu heldur að liggja heima á hóteli.
Það var bæði fróðlegt og skemmti-
legt að fara þarna um meðal innfæddra
og margt nýstárlegt bar þar fyrir augu.
En svo kom að því að ég ákvað að
fara heim. Við vorum búin að koma
okkur vel fyrir í Leopoldville, m. a.
búin að láta setja fullkomið loftræsti-
og kælikerfi í húsið, sem hélt hitanum
í þægilegu stigi. Allt það dót urðum við
að skilja eftir. Vorum heppin að koma
bílnum, því bílar Evrópubúa, sem voru
farnir úr landi stóðu um allt og enginn
hirti um þá. En þessa daga voru stjórn-
arskipti tíð og ráðherraskipti ennþá
tíðari. Einn ráðherra leyfði það sem
annar hafði verið að enda við að banna.
Bíllinn okkar stóð í hafnarborginni fyr-
ir neðan Leopoldville og dag nokkurn
þegar ég kom þangað í flugferð frétti
ég að búið væri að veita leyfi til þess
að flytja bíla úr landi, en hafði verið
bannað áður. Ég fór á skrifstofu skipa-
félags og borgaði undir bílinn alla leið
til íslands. Hann var tekinn um borð í
skip sem þarna var verið að lesta, svo
til samstundis. Síðar þennan sama dag
afturkallaði annar ráðherra leyfi til
þess að flytja bíla úr landi.
Ég kom svo heim eftir tæpra fjögurra
ára veru í Congó. Þó maður tapaði
miklu við að fara að sunnan, þá sáum
við ekki eftir því að hafa dvalið þar
þennan tíma. Þarna var gott að búa,
þolanlegt loftslag, gott kaup og Leopold-
ville skemmtileg, hreinleg borg. Á sumr-
in dvöldum við um tíma í borginni sem
liggur á hásléttu og þar er afbragðs
loftslag, mátulega svalt fyrir okkur.
Mér þótti sárast að skilja við þjóninn
okkar. Hann var reglulegur ágætis-
maður og sárbað mig um að taka sig
með til íslands. Ég sagð)i að slíkt væri
ómögulegt. Hann mundi aldrei kunna
við sig hér. Ég sagði stundum við hann
þegar þessi mál bar á góma, að nú væru
þeir að fá sjálfstæði og þá mundi þetta
nú aldeilis lagast hjá þeim. En hann
var ekki á því, vissi sem sagt meira
en flestir landar hans. Og aldrei sagð-
ist hann mundi verða þjónn hjá svört-
um herra. Það kæmi ekki til mála.
Hann sá fyrir að þjóðin myndi ekki
hafa eins mikið að bíta og brenna á
næstu árum, eins og áður en þetta
margumtalaða sjálfstæði barst þeim
svo óvænt í hendur.
Kongó er ennþá vandræðabarn meðal
þjóðanna, en landið er gott og sá tími
kemur á ný að þarna verður gott að
búa.
S. Sv.
Eruð þér áskrifandi að Fálkar.urti? I
0 E □ 03
Ef svo er ekki bá er símanúnerið
1221o og þér fáið blaðið sent
um hæl.
FÁLKINN 37