Fálkinn - 02.05.1966, Blaðsíða 11

ara hin prýðilegustu tæki-
færi til að sýna list sína í
hlutverkum sem krefjast
bæði söngs og leiks á háu
stigi.
Offenbach auðnaðist ekki
að sjá þessa frægustu óperu
sína á sviði, því að hann dó
fjórum mánuðum fyrir
frumsýninguna og hafði
ekki unnizt tími til að
ganga frá hljómsveitarbún-
ingi verksins. Tónlistin ber
þess þó engin mei'ki, að hún
hafi verið samin af deyj-
andi manni; hún sindrar
einmitt af lífi og léttleika,
og viða bregður fyrir þeirri
ómótstæðilegu kímni sem
einkennir gamanóperur hans
eða óperettur. Ævintýri
Hoffmanns eru óumdeilan-
lega meistaraverk Offen-
bachs, en léttari óperur hans
eins og Orfeus í undirheim-
um og Helena hin fagra eru
einnig í fullu gildi enn þann
dag í dag — kannski leyfir
Þjóðleikhúsið okkur ein-
hvern tíma seinna að sjá
Orfeus þar sem gömlu helgi-
sögninni er snúið upp í dill-
andi grín og guðirnir á
Olympos dansa cancan og
skreppa niður í Hades til
að skemmta sér á milli
skyldustarfanna?
AÐ eru til mismunandi
útgáfur af Ævintýri
Hoffmanns, og leikstjórinn
hefur töluvert frjálsar hend-
ur við sviðsetninguna. En
fyrst og fremst snýst óperan
um hinn síástfangna Hoff-
mann sjálfan, konurnar sem
hann fellir hug til, og and-
stæðing hans og keppinaut
sem birtist í nýrri mynd í
hverjum þætti. Ákjósanleg-
ast er, að sama söngkonan
leiki öll fjögur aðalkven-
hlutverkin — Stellu, Olym-
piu, Giuliettu og Antoniu —
og sami barítóninn hinar
fjórar manngerðir óvinarins
— Lindorf, Coppelius, Da-
pertutto og dr. Miracle. En
oftast eru fleiri en ein söng-
kona látnar leika hlutverk-
in, vegna þess að það er afar
sjaldgæft, að hár kóloratúra-
sópran sem ræður við út-
flúr og trillur dúkkunnar
Olympiu geti jafnframt orð-
ið sannfærandi sem hin
ástríðufulla gleðikona Giuli-
etta og hin tæringarveika
Antonia. Og dramatískur
sópran er venjulega of þung-
ur fyrir hlutverk Olympiu.
í uppfærslu Þjóðleikhúss-
ins leikur Guðmundur Jóns-
son barítónhlutverkin fjög-
ur, en kvenhlutverkunum
verður skipt milli þriggja
ágætra söngkvenna: Eygló
Viktorsdóttir leikur Olym-
piu, Þuríður Pálsdóttir Giuli-
ettu og Svala Nielsen
Antoniu (hlutverk Stellu er
mjög lítið og í sumum út-
gáfum talað en ekki sungið).
Hoffmann verður Magnús
Jónsson sem hefur hlotið
mikið lof í Danmörku fyrir
túlkun sína á hlutverkinu
hjá Konunglega leikhúsinu
í Kaupmannahöfn. Nick-
lausse eða Nikulás, vin Hoff-
manns og félaga, leikur
Sigurveig Hjaltested, Cres-
pel, föður Antoniu, leikur
Jón Sigurbjörnsson, og eru
þá flest veigamestu hlut-
verkin upptalin.
APERAN hefst á forspjalli
eða prologus sem gerist
í vínkrá Lúthers í Nurnberg,
eins konar Þjóðleikhúskjall-
ara, því að kráin er einmitt
í kjallara óperuhússins þar
sem gestirnir geta fengið sér
hressingu milli þátta. Það
er verið að sýna óperu Moz-
arts, Don Giovanni, og hin
fræga prímadonna frá Mila-
no, Stella, leikur þar hlut-
verk Donnu Önnu. Nú er
komið að hléinu eftir fyrsta
þátt, og inn í krána gengur
erkióvinur Hoffmanns, Lin-
dorf, ásamt Andrési, einka-
þjóni hinnar töfrandi Stellu
sem Lindorf er ástfanginn
af. Andrés heldur á bréfi,
en Lindorf tekst að sölsa
það undir sig með hótunum
og mútum. í því játar Stella
Hoffmann ást sína, og með
fylgir lykillinn að herbergi
hennar. Lindorf hlakkar yfir
feng sínum og er fastráðinn
í að vinna sjálfur ástir
prímadonnunnar.
Hópur lífsglaðra stúdenta
streymir inn og pantar bjór
hjá Lúther og þjónum hans,
og náttúrlega syngja þeir
fjörugan drykkjusöng. Von
bráðar birtist Hoffmann í
dyrunum og vinurinn Niku-
lás á hælum hans. En Hoff-
mann er dapur í geði og
þungbúinn, og það kemur í
ljós, að ást hans til Stellu
veldur honum hugarangri.
Hún minnir hann á fyrri
ástarævintýri sem hann vill
helzt gleyma.
Vinir hans heimta, að
hann syngi fyrir þá, og hann
byrjar á sögunni um dverg-
inn Kleinzach, en allt í einu
hvarflar hugur hans að öðru
og hann fer að lýsa fegurð
konunnar sem heillaði hann.
Stúdentarnir átta sig ekki
fyllilega á samhenginu, en
þegar þeir spyrja hann fá
þeir enga skýringu, heldur
aðeins framhald sögunnar
um Kleinzach.
Hann kemst að þeirri
niðurstöðu, að bjórinn sé
ódrekkandi, og þeir panta
púns í staðinn. Hoffmann
verður dreymandi, og enn
víkur hann talinu að Stellu.
f henni sér hann sameinaðar
allar hinar konurnar sem
hann hefur elskað heitast
um ævina. Og hann býðst
til að segja félögum sínum
frá hinum örlagaríku ástar-
ævintýrum sem hann hefur
ratað í.
Þeir taka boði hans með
hrifningu, og þegar kráreig-
andinn Lúther kemur til að
minna þá á, að nú sé annar
þátturinn af Don Giovanni
um það bil að hefjast, vilja
allir viðstaddir fremur
hlusta á ævintýri Hoff-
manns. Meira að segja Lin-
dorf situr kyrr í sæti sínu.
Fyrsta ævintýrið, segir
Hoffmann, fjallar um Olym-
piu.
XT'YRSTI þáttur gerist á
heimili prófessors Spa-
lanzanis sem er að kenna
Hoffmanni eðlisfræði. Hann
fæst líka við alls kyns upp-
finningar og er hreyknastur
af því afreki sínu að hafa
getað búið til vélknúna
dúkku í fullri líkamsstærð.
Dúkkan sú leikur ýmsar list-
ir, syngur og dansar, og
bráðlega er von á hópi gesta
sem Spalanzani hefur boðið
heim til að verða vitni að
hinum fuiðulegu kúnstum
hennar.
Hoffmann kemur inn, og
Spalanzani lofar að kynna
hann fyrir dóttur sinni,
Olympiu hinni fögru. Hoff-
mann gægist bak við tjaldið
sem er dregið fyrir herbergi
dúkkunnar og sér hana
liggja að því er virðist sof-
andi á legubekk. Hann ræð-
ur sér ekki fyrir ást, og
Nikulás reynir árangurs-
laust að koma fyrir hann
vitinu. Nei, Olympia og
engin önnur skal verða kon-
an hans!
Þá kemur Coppelius á
vettvang, keppinauturinn
Lindorf í nýrri mynd. Hann
vill selja Hoffmanni töfra-
gleraugu sem hafa meðal
annars þann eiginleika, að
jafnvel dauðir hlutir sýnast
lifandi þegar horft er gegn-
um þau. Ekki kosta þau
nema þrjá dúkata, og það
er lágt gjald miðað við þá
hrífandi sjón sem mætir aug-
um Hoffmanns þegar hann
setur þau upp.
Spalanzani og Coppelius
lenda í rifrildi um eignar-
réttinn á dúkkunni, en Spa-
lanzani tekst að friða félaga
sinn með því að borga út
hans hluta í henni — með
falskri ávísun.
Þegar gestirnir koma
kynnir Spalanzani Olympiu
fyrir þeim sem dóttur sína.
Og söngur hennar vekur
hina mestu aðdáun. Hoff-
mann veitir því enga eftir-
tekt, að öðru hverju þarf
að draga upp úrverkið sem
stjórnar hreyfingum hennar
og rödd, en Nikulás lætur
ekki blekkjast.
Gestirnir ganga að kvöld-
verðarborðinu, og Hoffmann
verður einn eftir hjá Olym-
piu. Hann játar henni ást
sina með mörgum fögrum
orðum, og þegar hann snert-
ir öxl hennar svarar hún
með sínu venjulega „Já! Já!“
í gleði sinni grípur hann um
höndina á henni, en þar er
annar takki, svo að hún þýt-
ur upp úr stólnum, snýr sér
í nokkra hringi og hverfur
síðan út úr herberginu. Hoff-
mann eltir hana, þótt Niku-
lás reyni að útskýra fyrir
honum, að Olympia sé ekki
annað en vélknúin dúkka.
Coppelius geysist inn bál-
reiður yfir ávísanasvikun-
um sem hann hefur nú upp-
götvað. Þegar gestirnir koma
frá matborðinu felur hann
sig í herbergi Olympiu.
Það er farið að dansa, og
Hoffmann fær dúkkuna sem
dömu. En þegar hún er á
annað borð byrjuð að snú-
ast eykst hraðinn stöðugt án
þess að nokkur geti við það
ráðið, og á endanum steypist
Hoffmann um koll og brýt-
ur töfragleraugun sín. Spa-
lanzani kemur Olympiu burt
og hleypur síðan til að huga
að unga manninum.
Þá heyrist brothljóð úr
bakherberginu, Coppelius
hlær sigrihrósandi, og Spa-
lanzani rífur hár sitt í ör-
væntingu. Hoffmann þýtur
á eftir honum fram og ger-
ir sér að lokum grein fyrir,
að ástmærin fagra er aðeins
líflaus dúkka. Hann hnígur
niður í stól, Nikulás huggar
hann eftir beztu getu, Spa-
lanzani og Coppelius eru
komnir í handalögmál, og
gestirnir hlæja dátt að öllu
saman.
FALKINN
11