Vaka - 01.04.1927, Side 69

[vaka]
UM BERSÖGLI.
179
herrar, en að fara að viðurkenna skoðanfrelsi annara
manna, að því er til verka þeirra sjálfra kemur! Hér á
landi þolir enginn, að á hann sé andað, i ræðu né riti.
Hér þykjast allir óskeikulir og krefjast friðhelgi. Hver
sem fyrir aðfinnslum verður, er þegar sannfærður um,
að þær séu sprottnar af heimsku eða níðingsskap, oft-
ast hvorutveggja.
Hin fyrsta reynsla mín í þessum efnum var sú, að ég
á skólaárum mínum skrifaði allharðorðan ritdóm, en
rökstuddan, um eina af lélegri bókum Jóns Trausta.
Hann svaraði með því að segja upp blaðinu, sem hafði
flutt dóminn, og hætti að taka undir kveðju mína á götu,
Um sama leyti sagði Jón Aðils mér, að hann hefði oft
verið beðinn að skrifa um bækur Jóns Trausta, en altaf
neitað því. Hann vissi, hve Jón Trausti ætti bágt ineð
að þola aðfinnslur.
Ég nefni þetta ekki til þess að kasta rýrð á minningu
Jóns Trausta, sem ég tel með stórmerkustu skáldum
vorum á þessari öld. Ég nefni það að eins til þess að
skýra með dagsönnu dæmi, hvað ég á við, þegar ég tala
um viðkvæmni fslendinga fyrir aðfinnsluin og um áhrif
hennar.
Ég vil nefna annað dæmi, sem sýnir að það er i raun-
inni lítt mögulegt skrifandi mönnum hér á landi, að
komast hjá því að móðga náungann.
Ungur maður hélt því fram í blaðagrein, ekki alls
fyrir löngu, að kennslubók handa börnum, sem rituð var
fyrir nokkrum áratugum, væri úrelt og óhæf. Sonur
bókarhöfundar, roskinn menntamaður í virðulegu em-
bætti og alkunnur að ástúð í viðmóti, hefir síðan verið
þur á manninn við greinarhöfund og átti fyrst i stað
mjög örðugt ineð að taka undir kveðju hans á götu.
Sliku eiga menn von á hér á landi, ef þeir dirfast að
dæma einhver mannaverk ófullkomin.
Öllum mönnum er í brjóst borin virðing fyrir and-
legri einurð, allir bera meiri eða minni aðdáun fyrir