Vaka - 01.11.1927, Blaðsíða 25

[vaka]
^UM REFSIRÉTT OG REFSIFRAMKVÆMD.
I.
Hefndin hei'ir verið kölluð móðir refsingarinnar; —
áður en refsingum var beitt, ríkti hefndin einvöld.
Meðan mannkynið hafði enn ekki skipað sér í þjóð-
heildir, en lifði í ættflokkum, sem hver var heild fyrir
sig, hefndi ættarhöfðinginn þess, ef ættingja var gerð-
ur óréttur — og svo er enn viða meðal frum- og villi-
þjóðanna. Hefndin var ekki aðallega runnin af hefnd-
arþorsta, heldur var hún i innsta eðli sinu skynsamleg
vörn gegn áleitni annara; — sá sem ekki hefndi þess,
að honum eða hans var gerður óréttur, átti oftast vísl,
að þar yrði aftur á leitað, en hinn, sem sýndi mátt sinn
i hefndinni, óttuðust menn og þorðu ekki að gera á
hluta hans. — Þegar þjóðfélögin myndast og færast
í fastara form, taka þau sér dómsvald i refsimálunum,
þ. e. vald til að ákveða hefndina, sem áður var mis-
munandi eftir því, hve voldugur og grimmur sá var,
sem hefndi. Þannig kom refsingin í stað hefndarinnar.
Lengi varð þó sá, er átti sök, að reka refsimálið sem
venjulegt einkamál og sjá um framkvæmd refsingar-
innar að gengnum dómi. Þetta leiddi einnig til mis-
réttis, smælingjarnir náðu ekki rétti sínum, en höfð-
ingjar fylgdu málum sínuni fast, eða gengu fram hjá
dómstólunum og neyttu hnefaréttarins. En smátt og
smátt stíga þjóðfélögin annað stærra spor, þau taka í
sínar hendur ákæru- og aðildarvald þess, sem varð
fyrir afbrotinu. Þetta stafar af því, að þjóðfélögin eru
þá tekin að líta svo á, að sá, sem fremur afbrot, og
með því brýtur lög þjóðfélagsins, brjóti gegn sér. Þjóð-
félögin sjá i afbrotamönnunum hættulega andstæðinga