Vaka - 01.11.1927, Blaðsíða 76

ANDSVÖR VIÐ RITDÓMUM.
[vaka]
394
ingur, að það sé sjóndeildarhringurinn, sem skifti himni í norður-
og suðurhvel. Þetta hefi ég aldrei sagt og ætti myndin á bl. 15 að
taka af allan vafa um, að hér er ekki misskilningur á ferðinni,
heldur orðahrenglun. Orðið „oftast“ hefir flutzt til i setningunni,
eins og hver góðfús lesari mun geta skilið; átti setningin að hljóða
svo: „Er hún á suðurhveli og því oftast undir sjóndeildarhringn-
um“.
2. Lýsinguna á bls. 16 og 17 á göngu sjöstjörnunnar telur ritd.
svo torskilda, að enginn fái í henni botnað nema þeir, sem viti,
hvað við er átt; en ég hélt satt að segja, að það væri hverju
harni skiljanlegt, sem þar er sagt, að Forngrikkir hafi 4 haust-
kvöldum séð sjöstjörnuna í austri, á vetrarkvöldum sunnar og
jafnframt hærra uppi á liimninum, en á kvöldin í marz—apríl
hafi þeir séð hana á vesturhimninum vera að hverfa í loftþykknið
niðri við sjóndeildarhringinn, svo að hún virtist smáþokast frá
austri til vesturs yfir himininn.
3. Þriðja aðfinningin er að nokkru leyti réttmæt, og þó er hún
líka að sumu leyti röng. Ritd. segir, að ég rugli þar saman „sól-
hraut“ og „miðbaug“ himins. Hann getur þess raunar líka, að
orðalagið sé „lítt viðunandi“ og hefði af því mátt renna grun í,
að setningin liefði orðið öðruvísi, hefði ég farið höndum um
hana í próförk. Mundi ég þá. hafa tekið eftir þvi, að þó að orðið
„sólbraut“ sé í rauninni rétt (þarna), l>á gat það valdið mis-
skilningi hjá sumum, eins og komið hefir á daginn um J. E., að
nota það þarna í annari merkingu en fyr í bókinni. Betra liefði
verið: „Sólvegur“ eða „sólargangur“ og hefði setningin þá átt að
liljóða: „en sólargangurinn var hornrétt, 90°, á hana og skar sjón-
deildarhringinn á tveim stöðum, í austri og vestri, á jafndægrum
vor og haust“. Þá gengur sólin nefnilega um miðbaug liiminsins.
4. Þá segir ritd. í fjórðu aðfinningu sinni, að ég rugli saman
„lengd“ og „breidd“ og' því sem síðar var nefnt „rectascension“
og „declination“. En þessi aðfinning er sprottin af sögulegri
grunnfærni ritd. „Lengd“ og sérstaklega „hreidd“ stjarna virðist
hafa verið mjög óákveðin hjá Forngrikkjum og miðuðu þeir hana
ýmist við jörðina eða sólina. Það var fvrst 134 f. kr., þégar ný
stjarna kom í Ijós, sem aldrei hafði áður sézt, að Hipparkos fór
að revna að ákveða stöðu þeirrar stjörnu og annara einmitt með
því að ákveða „breidd“ hennar frá miðbaugi himins [,,den Abstand
von Himmelsáquator (die Brcite)“, stendur í annari heimild minni,
Dannemann], en „lengd“ með f jarlægðinni frá vorhnúti, sem liann
þá og fann, að hafði flutzt til um 2° á hálfri annari öld. Svo að
þíið er r é t t, sem ég segi á bls. 23. Og það er sjálfsagt töluvert