Fréttablaðið - 14.11.2009, Side 27

LAUGARDAGUR 14. nóvember 2009 27
haldið máli eða er það bara liðin
tíð að fjölmiðlar njóti almennt
mikils trausts?
„Ég held að það sé hvort tveggja.
Ég man eftir þessu mikla trausti
sem fjölmiðlar nutu. Þegar DV
var upp á sitt besta var feikilega
mikið traust á blaðinu. Samt var
það örugglega ekki betra en DV er
núna eða Fréttablaðið eða Mogg-
inn. Engu að síður njóta þau blöð
minna trausts en DV á þeim tíma.
Ég held að þjóðfélagið hafi
breyst og einhverra hluta vegna
hafa fjölmiðlar farið illa út úr
þeim breytingum, verr en margar
aðrar stéttir og greinar.
Ég sé svo sem enga eina leið út
úr þessu, þetta er það sem fólkið
ákveður. Ef fólk ákveður að því sé
ekki treystandi sem stendur í fjöl-
miðlum, hvað á þá að gera?
Eigendamálin eru reyndar
slæm, ég held að þau spilli fyrir
traustinu, en það er ekki öll sagan
að mínu viti, heldur er þetta líka
einhver undirliggjandi þróun sem
erfitt er að ráða við. Þetta er ann-
ars eins og svo oft áður; það er
eitt á útleið og annað á leiðinni
inn. Maður veit ekkert hvernig
hlutirnir þróast.“
Fjölmiðlum hefur verið legið
á hálsi fyrir að hafa brugðist í
aðdraganda hrunsins. Tekur þú
undir það?
„Bæði og. Ég held ekki að fjöl-
miðlum hafi verið haldið frá rétt-
um upplýsingum vegna eigenda-
mála. Ég hef trú á því að það hafi
verið einhver sefjun í gangi í sam-
félaginu um að við værum í mjög
fínum málum. Fjölmiðlar fylgdu
sem partur af þessari sefjun – og
voru kannski í fararbroddi – með
öllum viðskiptakálfunum og tali
um velgengni útrásarinnar. Þetta
var ákveðin bilun; fjölmiðlar bil-
uðu eins og allt annað. Ég sé ekki
að það sé hægt að kenna fjölmiðl-
um sérstaklega um hvernig fór en
það má álasa þeim fyrir að vera
ekki skárri en aðrir. Það má ætlast
til þess að fjölmiðlar séu krítískari
á umhverfi sitt en fólk almennt.“
Finnst þér hafa orðið breyting á
fjölmiðlum hvað þetta varðar eftir
hrun?
„Já, þeir bötnuðu mikið. Í fyrra
var áberandi hvernig bloggið tók
við sér og maður fylgdist með hlut-
unum þar. Í lok október og byrjun
nóvember byrjuðu aðrir miðlar að
taka við sér. Þeir hafa gert ágæta
hluti síðan. Ég held að eftir hrun sé
ekki hægt að saka fjölmiðla um að
vera ekki með á nótunum.
Hins vegar hefur rannsóknar-
blaðamennska vikið áberandi.
Heilu stofnanirnar, eins og Komp-
ás, hafa dottið út. Þegar ég var á
DV vorum við með blaðamann sem
var eingöngu í rannsóknum. Það
var ekkert velt fyrir sér þótt þeir
skrifuðu ekki staf í viku; þeir voru
í rannsóknum. Það var bara partur
af því að vera til. Menn tóku meiri
áhættu en þeir gera núna og voru
miklu meira vakandi fyrir rann-
sóknum. En þetta kostar. Núna
segjast menn bara ekki hafa ráð á
þessu. Blankheitin eru svo mikil.
Þau skemma blaðamennsku miklu
meira en eigendastrúktúr fyrir-
tækisins.“
Ormagryfjan blasir nú við
Þú segir í bókinni að DV undir
stjórn þinni og Mikaels Torfasonar
hafi verið of róttækt fyrir Íslend-
inga. Heldurðu að þessi efnistök
ættu frekar upp á pallborðið nú
en fyrir hrun?
„Já, frekar, en ég veit ekki hvort
þau ættu nógu mikið upp á pall-
borðið. Það er búið að svipta hul-
unni af svo mörgu og maður sér
ormagryfjuna undir. Núna væri að
minnsta kosti erfiðara að efna til
samblásturs gegn blaði eins og DV
okkar Mikka. Við höfum kannski
verið fjórum, fimm árum á undan
okkar samtíð með það.“
Iðrastu einhvers á þínum starfs-
ferli?
„Já. En það er frekar spurning
um skoðanir sem ég hef haft og
síðar dottið af. Ég var til dæmis
full hallur undir Aronskuna á
sínum tíma. En mér finnst líka
allt í lagi að skipta um skoðun. En
ég hef enga eftirsjá af neinum rit-
stjórnarlegum ákvörðunum. Við
Mikki þurftum að hætta á DV eftir
að maður svipti sig lífi sem við
höfðum greint frá að hefði brot-
ið á drengjum. Ég er ekki ósáttur
við framgöngu okkar Mikka í því
máli. Ég stend á því fastar en fót-
unum að við höfum haft rétt fyrir
okkur.“
Blaðamaður og fréttastjóri á Tím-
anum 1961-1964.
Fréttastjóri Vísis 1964-1966.
Ritstjóri Vísis 1966-1975.
Ritstjóri Dagblaðsins 1975-1981.
Ritstjóri DV 1981-2001.
Ritstjóri Fréttablaðsins 2002.
Útgáfustjóri Eiðfaxa ehf. 2003-
2005.
Leiðarahöfundur DV 2003-2005.
Ritstjóri DV 2005-2006.
Stundakennari í blaðamennsku
við Símennt Háskólans í Reykjavík
2006-2008.
Eftirlaunamaður og bloggari
2008-.
STARFSFERILL
JÓNASAR
Hvernig meturðu stöðu fjölmiðla í dag?
„Það er erfitt að sjá sóknarfærin því það er ekki
búið að finna þau upp ennþá. En þessir hefðbundnu
fjölmiðlar, sérstaklega dagblöðin en líka sjónvarp og
útvarp, hafa minnkandi fylgi á Vesturlöndum. Það sem
er nýtt er fríblöð, eins og Fréttablaðið. Ég hef enga trú
á því að það sé neitt að gefa eftir. Þótt einstök blöð
hafi risið og hnigið í kringum okkur, til dæmis þetta
Nyhedsavisen í Kaupmannahöfn, þá er það bara eins
og í öllum nýjum bransa þar sem fyrirtæki koma og
fara. En ég held ekki að það sé neitt í rekstrarumhverfi
fríblaða sem bannar það að þau lifi áfram góðu lífi enn
um sinn, að minnsta kosti næsta áratuginn.
Hins vegar eiga seldu dagblöðin mjög erfitt. Heilu
kynslóðirnar koma til sögunnar án þess að telja sig
þurfa að kaupa dagblöð. Morgunblaðið er í þeirri stöðu
að það eru nánast engir áskrifendur innan fertugt, varla
innan við fimmtugt. Þetta er blað fyrir gamalmenni. DV
hefur reynt að sprikla meira, það er líka með strúktúr
sem gerir ráð fyrir minni tekjum og þar eru menn vanir
því umhverfi sem Morgunblaðinu hefur ekki gengið vel
að laga sig að. Ég sé ekki betur en að Morgunblaðið
keyri aftur í strand í vetur. Að minnsta kosti hlýtur að
vera stutt í endalokin hjá því.
Sjónvarpið er líka á undanhaldi. Hlutverk blaða-
manna í sjónvarpi hefur minnkað. Unga fólkið er ekki
að bíða eftir fréttum, það notar bara vefinn. Hefð-
bundnir miðlar hafa því fylgt fólkinu eftir á vefinn og
það gengur ágætlega. Vefmiðlarnir eru mikið notaðir.
En það vantar ennþá auglýsingastrúktúrinn. Hann
hefur ekkert gefið miðað við væntingar, þótt sannað sé
að dreifingin sé mikil. Þetta er hnútur sem ég sé ekki
hvernig leysist.
Fjárhagshliðin er það sem hefur bilað á vefnum fyrir
hefðbundna fjölmiðla og það er slæmt fyrir blaðamenn
vegna þess að einhver þarf að borga vinnuna þeirra. Ef
þetta fer út í það að menn fara bara að nota blogg og
eitthvað sem er gefins á vefnum eru miklu færri tæki-
færi til að vinna frumvinnuna í blaðamennsku. Bloggið
hefur tekið margt af blöðunum, til dæmis umræðuna.
Á blogginu má líka finna fréttaskýringar en sjálfar
fréttirnar vantar. Það er lítið um frumvinnu á vefnum.“
FJÁRMÁLAVANDI FJÖLMIÐLA ÓLEYSTUR
Þórunn J. Hafstein Henrik W.K. Kaspersen
Jukka Viljanen Eric Barendt
Kyrre Eggen Eiríkur Jónsson
Björg Thorarensen
Haukur Arnþórsson Árni Matthíasson
Mannréttindastofnun Háskóla Íslands og dómsmála- og mann-
réttindaráðuneytið efna til alþjóðlegrar ráðstefnu um ábyrgð á
birtingu og dreifingu efnis á Internetinu. Fjallað verður um helstu
knýjandi álitaefni á þessu sviði, m.a. um alþjóðlega dreifingu á
barnaklámi, kynþáttahatri og meiðyrðum, hvernig gerendur verði
fundnir og hvar þeir verði dregnir til ábyrgðar fyrir dómstólum.
Þá verður fjallað um skyldu ríkja til að vernda friðhelgi einkalífs
einstaklinga. Norræna ráðherranefndin veitir styrk vegna ráð-
stefnunnar í tilefni af formennsku Íslands árið 2009.
Ábyrgð á Internetinu
Responsibility for Expression and Information on the Internet
13.00-13.10 Þórunn J. Hafstein, settur ráðuneytisstjóri dómsmála- og mannréttindaráðuneytis
13.10-13.30 Fighting Cybercrime: Meaning of Council of Europe Cybercrime Convention 2001
Próf. Emeritus Dr. Henrik W.K. Kaspersen, ráðgjafi Evrópuráðsins og hollenska
dómsmálaráðuneytisins á sviði netglæpa
13:30-13.50 State Obligations under Article 8 of the ECHR
Ph.D. Jukka Viljanen, lektor í mannréttindum við háskólann í Tampere, Finnlandi
13.50-14.10 The Legal Control of Pornography and Hate Speech on the Net in the United
Kingdom
Próf. Eric Barendt, Goodman prófessor í fjölmiðlarétti við University College,
London
14.10-14.25 Fyrirspurnir og umræður
14.25-15.00 Kaffihlé
15.00-15.20 Jurisdictional Issues in Private Litigation
Dr. juris Kyrre Eggen, hæstaréttarlögmaður og einn eigenda lögfræðistofunnar
Wiersholm, Mellbye & Bech í Osló.
15.20-15.40 Responsibility for Internet Defamation in Icelandic Law
Eiríkur Jónsson LL.M., lektor og doktorsnemi við Lagadeild Háskóla Íslands,
LOGOS lögmannsþjónusta styrkir stöðuna
15.40-16.00 How to prevent Anonymity on the Internet
Ph.D. Haukur Arnþórsson, stjórnsýslufræðingur
16.00-16.15 The Internet and the Media
Árni Matthíasson, blaðamaður og verkstjóri á mbl.is og umsjónarmaður blog.is
16.15-16.45 Fyrirspurnir og umræður
Fundarstjóri: Björg Thorarensen, prófessor og forseti Lagadeildar Háskóla Íslands
Nánari upplýsingar: www.hi.is og http://hi.is/is/felagsvisindasvid_deildir/lagadeild/adal/conference
Ráðstefnan er öllum opin og aðgangur ókeypis.
Fimmtudaginn 19. nóvember í fundarsal Þjóðminjasafns Íslands
Dagskrá ráðstefnunnar