Vikan - 06.06.1963, Blaðsíða 11

- Kommúnismi - úrelt og afdankað
kjaftæði -
mennskukjaftæðið í bókum Hemingways,
þessa manns, er þjáðist svo af ótta við dauð-
ann, að hann varð sífellt að vera að sýna
heiminum að hann væri ekkert hræddur við
hann — að maður tali nú ekki um minni
spámennina. Nei, þess háttar gamaldags
bændarómantík erum við orðin leið á.“
„Trúið þið ekki á sigur kommúnismans?"
„Kommúnismans — úrelt og afdankað
kjaftæði! Hann er ein af þessum stefnum,
sem ætla að frelsa heiminn — þær hafa nú
líka gert slag í því. Það er ekki hægt að
frelsa heiminn, nema ef vera skyldi, að við
gerðum það, unga fólkið, sem nú er að vaxa
upp. En það bíður okkar anzi mikið átak,
að moka út öllum óþverranum, sem hin svo-
kallaða „eftirstríðskynslóð" hefur útbíað
heiminn með.“
„Haldið þið að það muni takast?"
„Fyrr eða síðar — við erum fátæk og smá,
en við erum mörg og okkur bætast sífellt
nýir liðsmenn.“
„Af hverju þvoið þið ykkur ekki?“
„Við gerum það nú svona öðru hvoru;
annars er asnaskapur að þvo sér of oft. Svita-
lykt er góð lykt; það er bara úrkynjað fólk,
sem ekki þolir hana.“
- Það er bara úrkynjað fólk, sem
ekki þolir svitalykt -
„En þegar þið verðið nú fræg, þú fyrir
ljóðin þín, hún fyrir málverkin sín — hinir
„reiðu, ungu menn“ hafa flestir farið að þvo
sér, eftir að þeir urðu kunnir."
„Æ, það getur svo sem vel verið, hefur
ekkert að segja, við höfum engar áhyggjur
af þess háttar, engar áhyggjur yfirleitt; það
eru áhyggjurnar, sem hafa gert allt vitlaust."
Aðrir „bítnikkar" eru nokkuð öðruvísi
hugsandi. Ég minnist ungra hjónaleysa, er
ég hitti á pub einum við Cheyne Walk. Þau
þáðu hjá mér öl, en sögðust fyrirlíta alla
gamla velklædda menn, því að það væru
þeir, sem væru á leiðinni með heiminn til
Helvítis. Þau voru bæði málarar, en alveg
sannfærð um, að hvorugt þeirra mundi
nokkru sinni ná frægð. „Það er heimskulegt
að vona slíkt,“ sagði hann. „Það er bjána-
háttur að skapa sjálfum sér vonbrigði," sagði
hún. „Við eigum ekkert og væntum einskis
af framtíðinni."
„Til hvers eruð þið þá að lifa?“
„Til hvers — það er ljómandi gaman að
lifa! Hver dagur er fullur af nýrri ánægju.
Við málum myndirnar okkar eins og okkur
sjálf langar til að mála þær — það kemur
líka fyrir, að við seljum mynd. Oftast höf-
um við eitthvað að borða, við hjálpum hvort
öðru; ja, við búum þarna tvö-þrjú pör sam-
an í kjallara í Kings Road. Hinir krakkarnir
eru skáld og myndhöggvarar. — Finnst þér
kannski ekki gaman að lifa?“
Ekki gat ég neitað því, en spurði, hvort
þau máluðu nýtízkulega, til dæmis a la
Picasso."
„Dettur yður í hug, að við séum að stæla
það gamla fífl! Hann hefur aldrei verið ann-
að en svindlari, engin ærleg tilfinning í hans
verkum.“
„Gæti ég fengið að sjá eitthvað af því, sem
þið hafið málað?“
Ég fékk að fylgjast með þeim heim í kjall-
arann í hliðargötu við Kings Road. Og það
sem ég sá þar, sannfærði mig um, að skeið
hinnar svonefndu nýtízku listar sé brátt á
enda runnið. Hitt var svo alveg augljóst, að
hún hafði gert sitt gagn, brotið formin, leyst
úr gömlum dróma. Verk þessa unga fólks
hefðu verið óhugsandi án hennar, enda þótt
þau væru fígúratív á vissan hátt. Létt-
leiki og litadýrð einkenndi þessi málverk,
en það sem mér fyrst kom í hug, er ég var
að skoða þau, var orðið: frelsi. Mér varð
glatt í huga eins og á björtum vormorgni,
þegar allt virðist nýskapað, ferskt og hreint.
- Við væntum okkur einskis af
framtíðinni -
- Við stælum ekki gömul fífl -
Það var augljóst að enda þótt málararnir
þvæðu sér ef til vill ekki hversdagslega, voru
verkin þeirra ekki meinguð neinum óþverra.
Sum minntu á Kjarval: ég minnist stúlku-
andlits f skýjafari milli sólstafa, yfir blá-
hvítum sæ; óljósar línur sem runnu hver
inn í aðra líkt og í leik, formin lauslega riss-
uð, mjúk, töfrandi. Þessi rnynd var mér sem
tákn nýs tíma; hún hét líka „Daybfeak“ —
dagsbrún nýrrar aldar, verk ungrar kynslóð-
ar, sem er að koma úr deiglu hinnar miklu
siðaskiptaaldar, sem við, er nú tökum að
eldast, höfum lifað. Það væri óneitanlega
gaman að sjá birta dálítið framundan í
menningarlífi Evrópu áður en horfið er
héðan.
Listamenn sá maður oft að vinnu sinni,
einkum niðri við ána og í almenningsgörð-
unum. En það voru venjulegir menn og kon-
ur og lítið gaman að verkum þeirra. Á unga
fólkinu, „bítnikkunum“ bar lítið í daglegu
lífi hverfisins. Það virtist nota lítið fyrir-
myndir, en mála „upp úr sér“ og jafnvel
í hálf dimmum herbergiskytrum, en samt
sem áður var gróskan þar og hin nýja sköp-
un, sem mun valda byltingu í listinni áður
en langt um líður.
Chelsea liggur að ánni, og handan hennar
er Battersea Park, en þangað streymdi fólkið
frá Chelsea í frítímum sínum. Ég kom þar
Framhald á bls. 39.
VIKAN 23. tbl. — U