Vikan - 05.02.1970, Blaðsíða 11

ÞIÐ MUNIÐ
HANN JÖRUND...
ersen er begar á allt er litið
sniðugasti og kómískasti viðburð-
ur íslandssögunnar, pínkulítið
stjörnuljós í myrkri kúgunar og
niðurníðslu einmitt þegar það
var svartast og hefur líklega lýst
þjóðinni betur, þegar allt kom til
alls, en til þessa hefur verið álit-
ið af flestum.
— Vel á minnzt, sagði Jónas
Árnason, þegar fundum okkar
bar saman niðri í Iðnó, þar sem
aefingar á leiknum um Jörund
voru í fullum gangi; gert er ráð
fyrir að frumsýningin verði um
eða eftir miðjan febrúar. -— Vel
á minnzt, menn spyrja nú: af
hverju heitir þetta Þið munið
hann Jörund. Því miður, ég rek
mig á það, að minnsta kosti með
yngra fólkið, að Þorsteinn er
ekki að sama skapi lesinn og
hann var hér fyrrum. Það er að
yfirveguðu ráði að ég vel leik-
ritinu þetta nafn. Bæði finnst
mér kvæðið alveg stórkostlegt,
og eins vil ég minna á að ég
byggi á sumu sem aðrir hafa gert
í þessu sambandi, ýmsir þeir sem
eldri eru. Hg neita því hins veg-
ar að ég byggi á neinu sem minn-
ar kynslóðar menn hafa verið að
gera í þessu. þótt töluvert hafi
verið um það talað. Auk þess er
stíll verksins skyldastur kvæði
Þorsteins af því, sem yfirleitt
hefur verið gert um hann Jör-
und. Þorsteinn sér kómísku hlið-
ina á þessu. Þessir atburðir eru
óneitanlega frábærlega kómískir
og einstakir í veraldarsögunni.
Og rétti stíllinn, þegar þeir
eru dregnir fram, er að byggja
á kómísku hlið málanna. ís-
lendingar tóku því þannig þeg-
ar það gerðist. Hvernig hann
getur farið hér um við þriðja eða
fjórða mann til dæmis og lagt
undir sig landið eins og ekkert
sé og hvernig íslenzkir embætt-
ismenn leika tveim skjöldum á
meðan hann er hérna, ypptandi
öxlum: það sé bezt að gera ekki
ógnar veður útaf þessu meðan
hann staldrar við, þetta verður
stutt kómedía. Það er því af og
frá að mínum dómi að draga
fram nokkuð í þessu sambandi
sem minnir á hetjuskap. Hinu
verður ekki neitað, eins og Helgi
Briem í sinni ágætu doktorsrit-
gerð heldur fram og bendir á,
að þetta skeið Jörundar hér hef-
ur haft mikil áhrif á okkur,
kannski fyrst og fremst sálfræði-
leg áhrif. og á sinn þátt í vakn-
ingunni, sem verður ekki löngu
seinna með þjóðinni. Þó að við
höfum að vísu aldrei þakkað
Jörundi þetta, nema hvað Helgi
gerir það í þessari ágætu dokt-
orsritgerð sinni. Það sem Jón
Þorkelsson skrifaði um Jörund,
finnst mér allt meira og minna
mótast af höfðingjasjónarmiðum
eða mér liggur við að segja
Danadýrkun, þótt ótrúlegt sé um
mann eins og Jón forna.
En sá Jörundur, sem við færum
upp á þessu sviði, er allur ann-
ar en menn munu hafa gert hann
sér í hugarlund hérna. Að vísu
er ég sannfærður um að ýmis-
legt hjá Jörundi, sem ég læt
koma fram þarna, barnaskapur
og trúgirni, hjartagæzka og ljúf-
mennska hefur verið mjög ríkt
í fari hans sjálfs. Aftur á móti
læt ég vanta hetjuskapinn, sem
hann virðist hafa haft til að bera.
En við höfum lagt áherzlu á það
allir saman, ég, Jón Sigurbjörns-
son, sem er leikstjóri, og Helgi
Skúlason, sem leikur Jörund, að
okkar Jörundur yrði anti-hero,
enda mun held ég nóg komið af
hetjuskap í heimi þessum. Aft-
ur á móti er þessi tilbúna per-
sóna mín, Charlie Brown, mjög
hernaðarlega sinnaður, og það er
hann, sem hvetur Jörund til stór-
ræðanna, stýrimaður hans, sem
hefur verið kanónuskytta aðmír-
áls Nelsons og vitnar mikið í að-
mírál Nelson, í tíma og ótíma.
Hann er uppfærður þarna eins
og tradisjónell sjóræningja-
týpa eins og þú sérð, með eitt
auga og einn fót og krók í stað-
inn fyrir hönd. Hann er sem
sagt alger tilbúningur minn. Eins
er Stúdíósus, en hann er ekki
allur þar sem hann er séður. Ég
held að í fari hans megi sjá ým-
islegt, sem hafi verið einkenn-
andi fyrir okkur íslendinga, fyr-
ir okkar þjóðarsál. Við höfðum
okkar sjálfstæði ekki fram með
neins konar brambolti og fórum
þar ólíkt að og frændur okkar
írar, sem úthelltu miklu blóði við
það tækifæri. En þetta hafðist
hjá okkur með hægðinni, og það
er með íslendinginn eins og seg-
ir um Stúdíósus í leikritinu:
„hann er ekki eins vitlaus og
hann litur út fyrir að vera.“ Það
hygg ég marga íslendinga hafa
sannað áður fyrr, þótt ekki væri
litið á þá stórum augum í Höfn
og þeim ekki vandaðar þar
kveðjurnar.
— Þinn Jörundur er sem sagt
í gamanstíl?
— Þetta er ævintýraleikur. Eg
nefni þetta ævintýri og vil leggja
áherzlu á að hér sé um ævintýri
að ræða, sem er alveg óraunsætt
og óbundið öllum sögulegum
staðreyndum. Eg hafði lengi hug-
leitt þetta efni. og reyndar er
upphaf málsins það, að ég hef
hrifizt mjög af þjóðlögum nú
seinni árin. og ekki sízt þeim
Framhald á bls. 44
6. tbi. VIKAN 11