Vikan - 06.01.1972, Blaðsíða 12

Snjóflóðið
á Stekk
Níels snikkari var hress og endurnærður
eftir hvíldina í Njarðvík. Hann var á leið yfir
að Stekk til að fá lánuð skíði.
Hann naut stillunnar og raulaði fyrir
munni sér. En unaður kyrrðarinnar breyttist
senn í óhugnað...
í SVARTASTA skammdeginu
er jólum og nýju ári fagnað
til að stytta biðina eftir vori
og hækkandi sól. Vetrarmán-
uðirnir eru enn langir, en.
snöggtum er auðveldara að
þrauka þá nú á dögum en áð-
ur var. Fannfergi og frosthörk-
ur vofði yfir sífellt, og válegir
atburðir gátu gerzt þá minnst
vonum varði.
Á nýárskvöldi veturinn 1883
voru tveir bræður, Björn og
Sigurður Þorkelssynir, staddir
á bænum Stekk í Borgarfirði
eystra. Björn var fjórtán ára,
en Sigurður sautján. Þeir áttu
heima á næsta bæ, frambæn-
um í Njarðvík. Þeir sátu í bað-
stofu og spiluðu við húsbónd-
ann. Það var glatt á hjalla,
enda hafði bóndi mikla ánægju
af að spila. Snemma á vök-
unni heyrðu allir sem inni
voru einkennilega skruðninga
og mikla bresti útifyrir. Engu
var líkara en skriða hefði fall-
ið. Það var þó í hæsta máta
ólíklegt, þar sem engar sagnir
voru til um, að slíkt hefði gerzt
á þessum slóðum. Þess vegna
datt engum snjóflóð í hug. All-
ir þustu út í dauðans ofboði
til að kanna, hvað um væri að
vera. Veður var stillt og milt.
Allt virtist með kyrrum kjör-
um. Hvergi var neitt sjáan-
legt, sem skýrt gæti, hvað
valdið hefði þessum mikla há-
vaða. Menn fóru því aftur inn
í bæinn og héldu áfram að
spila eins og ekkert hefði í
skorizt.
Býlið Stekkur stóð undir
Tófufjalli í um það bil 500
faðma fjarlægð frá aðalbænum
í Njarðvík. Bæjarhúsin stóðu
við gildrag, sem nær upp und-
ir tind fjallsins.
Á Stekk var einbýli. Bónd-
inn hét Guðmundur Guð-
mundsson, en alls voru tíu
manns í heimili þetta ár. Guð-
mundur bóndi var tvíkvænt-
-ur. Síðari kona hans hét
Sesselja Þorsteinsdóttir og vai
af Njarðvíkurætt. Þau áttu
eina dóttur barna, sem hét
Sesselja eins og móðir hennai
og var tíu ára gömul. Þrír syn-
ir Guðmundar bónda frá fyrra
hjónabandi voru heimilisfastir
á bænum: Högni, Eiríkur og
Guðmundur. Högni var tré-
smiður og var um þessat
mundir við smíðar suður i
Borgarfirði. Þá eru enn ótald-
ir fjórir kvenmenn, sem vort..
á heimilinu: móðir húsbónd-
ans, sem var gömul orðin.
fósturdóttir hjónanna. Sesselja
Guðnadóttir frá Kjólsvík, og
vinnukonurnar Guðný og
Margrét.
í frambænum í Njarðvík
gerðist um svipað leyti og at-
burðurinn á Stekk á nýárs-
kvöld annað einkennilegt at-
vik af svipuðum toga. Gömui
kona, sem þar átti heima.
sagði frá því um áramótin, að
hún hefði séð einkennilega
sýn: bæjardyraloftið og
skemman voru hrunin í rúst
Einnig hafði hún séð tvisvar
sinnum kynlega ljósbirtu í
göngunum fyrir skemmudyr-
unum og ekki getað gert sér
grein fyrir, hvernig á henni
stóð.
Veturinn 1882—83 var ekki
ýkja snjóþungUr. Þó kyngdi
12 VIKAN 1. TBL.
niður snjó síðari hluta janúar-
mánaðar, og um mánaðamótin
næstu voru stöðug illviðri með
snjókomu marga daga í senn.
Vegna fannfergis og blindhríð-
ar höfðu ekki verið samgöng-
ur milli Njarðvíkur og Stekkj-
ar í nokkra daga.
Að kvöldi fimmtudagsins 1.
febrúar 1883 kvartaði Guð-
mundur bóndi um, að honum
liði illa. Hann kvaðst enga eirð
hafa í sínum beinum; ekki geta
fest hugann við neitt aldrei
þessu vant. Hann þreifaði á
slagæðinni á úlnlið sér, en gat
ekki fundið hana slá og óttað-
ist mjög, að hann væri að
verða alvarlega veikur. Heim-
ilisfólkið hughreysti bónda og
taldi þetta hljóta að vera
ímyndun hans.
Flest fólkið gekk til hvílu
um klukkan tíu um kvöldið
eins og vant var. Hins vegar
vöktu vinnukonurnar, Guðný
og Margrét, fram yfir mið-
nætti við að skrifa bréf og
ljúka öðrum störfum. Klukk-
an var farin að ganga tvö,
þegar þær tóku loks á sig náð-
ir.
Skömmu síðar reið snjóflóð
yfir bæinn og tók af öll bæj-
arhús. í öðrum enda baðstof-
unnar sváfu Guðmundur bóndi,
kona hans, móðir hans, dóttir
þeirra hjóna og fósturdóttir.
Veggur féll yfir þau, og munu
þau hafa látizt samstundis. í
hinum enda baðstofunnar
sváfu tveir synir Guðmundar
bónda og vinnukonurnar tvær.
Þar féll og inn veggur, en þak-
ið bar svo af þeim, að þau
héldu lífi. Þrjú þeirra gátu
strax talazt við, Guðný.
Margrét og Eiríkur. Hann gat
talsvert hreyft sig og reyndi
að grafa út í þekjuna með
fingrunum, en það var að sjálf-
sögðu árangurslaust. Að Guð-
nýju þrengdi ekkert, en hún
gat mjög lítið hreyft • sig.
Margrét kvartaði sáran um, að
skápur lægi á höfði hennar og
brjósti. Það var lítill skápur,
sem staðið hafði á höfuðgafli
rúms hennar og lagzt undan
þekjubrotinu yfir andlit henn-
ar og brjóst. Við þessi harm-
kvæli lifði hún fram á föstu-
dagskvöld, en þá hætti að
heyrast til hennar. Guðmund-
ur yngri hafði legið veikur
undanfarið og heyrðu þau lít-
ið til hans, enda lá hann nokk-
uð frá þeim í baðstofunni.
Þannig lágu þau innibyrgð í
bæjarrústunum undir snjóflóð-
inu aðfaranótt föstudags, föstu-
daginn allan og næstu nótt og
fram á laugardag. Má nærri
geta, að þeim hefur orðið sú
vist löng og ömurleg í algerri
sjálfheldu, þar sem þau gátu
naumast hreyft legg eða lið.
Lífið gekk sinn vanagang í
Njarðvíkurbæ. í frambænum
þar hafði Níels nokkur Jóns-
son, auknefndur snikkari, ver-
ið veðurtepptur í nokkra daga.
Hann var á leið til héraðs, en
komst hrakinn til Njarðvíkur
og hlaut þar góða aðhlynn-
ingu og naut hinnar beztu gest-
risni eins og vænta má. Þegar
hríðinni slotaði á laugardags-
morgun fór hann að búast til
brottfarar. Vegna ófærðarinn-
ar treysti hann sér illa að
halda áfram ferð sinni án þess
að hafa skíði. Honum var sagt.
áð skíði væru til á Stekk, og
gekk hann því þangað til að
fá þau lánuð.
Veður var nú einmuna stillt
og bjart, og kyrrðin næstum
alger; hvítar fannbreiður hvert
sem litið var,
Níels snikkari var hress og
endurnærður eftir hvíldina í
Njarðvík og hugði gott til að
geta haldið áfram ferð sinni
innan skamms. Hafin naut still-
unnar og raulaði fyrir munni
sér. En unaður kyrrðarinnar
breyttist senn í óhugnað.
Um leið og bærinn var kom-
inn í sjónmál, var honum ljóst,
hvað hafði gerzt. Þegar hann
kom á vettvang, var hann í
fyrstu sannfærður um, að eng-
inn hefði komizt lífs af. Hann
kannaði þó rústirnar* gaum-
gæfilega. heyrði í Eiriki og
talaði við hann. Eiríkur taldi,
að Guðný væri á lífi, en allir
aðrir væru látnir.
Níels hélt rakleitt aftur til
Njarðvíkur og sagði frá tíð-
indunum. Allir sem vettlingi
gátu valdið hröðuðu sér að
Stekk til þess að bjarga þeim,
sem eftir lifðu.
Það gekk furðu greiðlega að
rjúfa bæjarbrotin og ná bæði
þeim lifandi og dauðu úr rúst-
unum, enda kappsamlega að
því unnið. Það vildi Guðmundi
yngra til lífs, að einhverjar
sterkar spýtur úr baðstofunni
höfðu lagzt skáhallt yfir rúm
hans, en þekjan og snjórinn
lágu svo þétt og þykkt yfir
honum, að hann heyrði ekkert
til hinna, sem lifs voru. Hann
var óskaddaður, en hætti að
gefa hljóð frá sér, þar sem
hann hugði alla aðra í baðstof-
unni vera látna.
Þannig björguðust aðeins
þrjár manneskjur af þeim níu,
sem í baðstofunni voru, bræð-
urnir Eiríkur og Guðmundur
Framhald á bls. 46.
l.TBL. VIKAN 13