Vikan - 06.01.1972, Blaðsíða 34

tautaði fyrir munni sér að
hann myndi líklega skjóta kúlu
gegnum höfuð sér, undirritaði,
tók saman farangur sinn og
hraðaði sér frá Tranby Croft.
Níu aðrir gestir skrifuðu einn-
ig undir játninguna, þeirra á
meðal prinsinn af Vels. Gerði
hann það að ráði þeirra Co-
ventrys lávarðar og Williams
hershöfðingja.
Allir hlutaðeigandi vonuðu
að þar með væri málið úr sög-
unni. En í raun og veru var
það varla byrjað. Framundan
voru dramatísk réttarhöld, sem
prinsinn af Vels flæktist sjálf-
ur í.
Snemma á næsta ári fékk
Sir William Gordon-Cumming
nafnlaust bréf, póstlagt í Par-
ís, og var þar vísað til atviks-
ins á Tranby Croft. Hann taldi
þá að leyndarmálið væri kom-
ið upp og ákvað að stefna
helztu ákærendum sínum.
Fyrst reyndi hann að segja
sig úr hernum til að geta flutt
málið í borgaralegum rétti. En
þeir prinsinn af Vels, Coven-
try lávarður og Williams hers-
höfðingi voru dauðskelfdir af
tilhugsuninni um að láta fjalla
um málið fyrir rétti, sem væri
öllum opinn, og reyndu því að
koma í veg fyrir úrsögnina. Ef
það tækist, yrði fjallað um
málið í kyrrþey fyrir herrétti.
Næsta skrefið var tekið af
yfirlögfræðiráðunauti hersins,
Sir Redvers Buller. Þótt skor-
að væri á hann að láta það ekki
viðgangast, ákvað hann að
sleppa málinu fyrir borgara-
legan rétt. Prinsinn af Vels
varð ævareiður.
„Eg heyri,“ sagði Sir Red-
vers, „að prinsinn fordæmi að-
gerðir mínar hástöfum og spari
hvergi stóryrðin. Eg er feginn
að heyra þannig staðfest að ég
hafi gert skyldu mína.“
f örvæntingu gerðu ráðgjaf-
ar prinsins enn eina tilraun til
að hindra að málið næði eyr-
um almennings. Hugmynd
þeirra var á þá leið að fjallað
yrði um málið í Lífvarðar-
klúbbnum, þar sem Sir Willi-
am Gordon-Cumming var með-
limur. Þann tuttugasta febrúar
1891 voru meðlimir klúbbsins
kallaðir saman á fund, og lá
þá hinn mesti æsingur í loftinu.
Fyrir fundinn var lögð til-
laga um að „framkvæmda-
nefnd klúbbsins yrði veitt um-
boð til að • taka að sér yfir-
heyrslu" varðandi hegðun Sir
Williams. Rökræðurnar voru
heitar og hávaðasamar og stóðu
lengi.
Þegar tillagan var borin und-
ir atkvæði féll hún á sjötíu og
átta atkvæðum gegn fjörutíu
og níu. Þá var úti öll von um
að íjallað yrði um málið í
kyrrþey. Nú myndi öll veröld-
in heyra af fjárhættuspili prins-
ins þetta óheillakvöld.
VIKTORÍU VAR EKKI
SKEMMT
Viktoría drottning hellti sér
yfir þá Coventry lávarð og
Williams hershöfðingja fyrir að
flækja prinsinn í málið og láta
hann skrifa undir sektaryfir-
lýsingu Sir Williams. Af syni
sínum krónprinsinum mæltist
hún til að hann hætti alveg að
spila bakkarat og fordæmdi þá
íþrótt í heyranda hljóði.
En prinsinn af Vels var í
engu skapi til neinnar undan-
látssemi af því tagi og sendi
skilaboð til móður sinnar, sem
þá dvaldi í Windsor-kastala,
þess efnis að hann heimsækti
hana ekki fyrr en hún hefði
lofað að minnast ekki á þetta
meir. Viktoría sendi þó enn
skilaboð til prinsins til Sand-
ringham, en hertoginn af Cam-
bridge, sem falið hafði verið
að koma þeim til skila, þorði
með engu móti að gera svo; í
slíku stuði var prinsinn þá.
Sama var að segja um einka-
ritara prinsins, Knollys. Þegar
hertoginn bað hann að koma
til prinsins orðsendingu drottn-
ingar, kvað hann það mál ekki
sér viðkomandi.
Nú skipti engum togum að
málið varð á allra vörum. Rétt-
arhöldin, með Coleridge lávarð
háyfirdómara í dómarasæti,
hófust fyrsta júní, og stóðu yf-
ir i meira en viku. Prinsinn af
Vels var kvaddur fyrir réttinn
sem vitni og var þar lengstaf
meðan réttarhöldin stóðu yfir.
Sir Edward Clarke, ríkismála-
flutningsmaður, sem var verj-
andi Sir Williams Gordons-
Cummings, var sannfærður um
sakleysi skjólstæðings síns.
Framkoma hans gagnvart hinu
konungborna vitni var þannig,
að ætla hefði mátt að það væri
prinsinn, sem væri sakborning-
urinn.
SAKLAUST FÓRNARLAMB
„Það er enginn hörgull á
dæmum um menn,“ sagði Sir
Edward við réttinn, „sem
reynzt hafa viljugir til að fórna
sér til stuðnings riðandi há-
sæti eða hrörnandi konungs-
ætt.“ Sir William, sagði hann,
væri saklaust fórnarlamb, fórn-
arlamb samsæris sem gert hefði
verið til að bjarga heiðri prins-
ins, sem iðkað hefði bannaða
íþrótt og hvatt aðra til þess.
Þannig gekk það dag eftir dag.
Viktoría drottning, sem bæði
var ævareið og hrædd, skrif-
aði: „Það er hræðileg auðmýk-
ing að sjá verðandi konung
þessa lands dreginn niður í
óþverrann fyrir rétti, sem kenn-
ir sig við réttlæti, rétt eins og
hvern annan.“
En ekki voru allir þegnar
hennar á sama máli. Níunda
júní, þegar kviðdómurinn hafði
dregið sig í hlé og bollalagt í
stundarf j órðung aðeins, fann
hann Sir William Gordon-Cum-
ming að vísu sekan um spila-
svindl, en samúð fjölda fólks
var engu að síður með honum.
Hann var maður, sem gest-
gjafar og félagar höfðu njósn-
að um og nú var frami hans í
hernum að engu gerður. Hins
vegar þótti mörgum sem prins-
inn, sem hlaut að koma fyrir
réttinn „rétt eins og hver ann-
ar“, hefði þar með hlotið ráðn-
ingu sem hann hefði verið bú-
inn að vinna til fyrir löngu.
Árum saman hafði hann verið
alræmdur sem spilafífl,
skuldaþrjótur og siðlaus saur-
lífisgraddi. Auðvitað fengu
kviksögurnar um einkalíf prins-
ins, sannar sem ósannar, byr
undir báða vængi við réttar-
höld þessi.
RITSTJÓRNARGREIN í
THE TIMES
The Times birti um málið
einn sinn hvassyrtasta leiðara
og kvað prinsinn, engu síður
en Sir William, eiga að heita
því að afleggja spilamennsku.
Hinn þýzki Kaiser lét ekki sitt
eftir liggja. Hann skrifaði Vik-
toríu drottningu bréf og kvað
það mikil ódæmi að maður,
sem hefði tign heiðursofursta í
prússnesku húsurunum — eins
og raunin var á um prinsinn —
„léti flækja sér í fjárhættuspil
með mönnum, sem gætu aldurs
vegna verið synir hans.“
Framámenn ensku kirkjunn-
ar voru ekki heldur áhyggju-
lausir, og nefndir hefðarkvenna
stormuðu á fund erkibiskups-
ins af Kantaraborg og hvöttu
hann til að reyna að fá prins-
inn af Vels til að snúa frá villu
síns vegar.
Þýzkt blað birti teiknimynd
af aðalhliðinu á Windsor-kast-
ala, og var yfir því fjaðrahjálm-
ur prinsins af Vels ásamt orð-
unum „Ich deal“, ég gef. (Skop-
stæling á einkunnarorði Vels-
prinsa, Eg þjóna). f neðri deild
Parlamentsins varð hermála-
ráðherrann að játa, að sam-
kvæmt fertugustu og fyrstu
grein í reglugerð drottningar
bæri prinsinum, sem þjónandi
herforingja, að æskja þess af
hverjum öðrum herforingja,
sem gerði sig sekan um ósæmi-
legt athæfi, að hann legði mál-
ið undireins fyrir yfirmann
sinn. Þetta hefði prinsinn
greinilega ekki gert hvað Sir
William viðvék.
Málið hélt áfram að vera eitt
helzta umræðuefni almennings
um langt skeið, og ekki ein-
ungis í Bretlandi, heldur og
annars staðar í Evrópu og í
Ameríku. Viktoría drottning,
sem óttaðist að þetta kynni að
grafa undan konungdómnum í
landinu, hvatti son sinn til að
skrifa erkibiskupnum af Kant-
araborg opið bréf og fordæma
fjárhættuspil sem „félagslegt
böl“.
Því hafði prinsinn vit á að
neita, en augljóst var að slík
yfirlýsing frá hans hálfu yrði
ekki tekin öðruvísi en sem hel-
ber hræsni. Erkibiskupinn
messaði hins vegar nokkrum
sinnum í Lambeth Palace og
bað þar heitt og oft fyrir bætt-
um siðferðisstyrk þjóðarinnar,
og skildu allir hver átti þá
sneið.
Að nokkrum vikum liðnum,
þegar óveðrið út af atburðinum
á Tranby Croft var farið að
lægja, ritaði prinsinn af Vels
erkibiskupnum einkabréf og
lýsti þar yfir andstyggð sinni
á fjárhættuspili. Hann kvaðst
að vísu trúa því enn í einlægni,
að hans eigin spilamennska
hefði ekki gert neinum minnsta
mein. Engu að síður hefði hann,
nú eftir Tranby Croft-málið,
hætt við bakkarat og slegið sér
í staðinn á brids.
Hvað Sir William Gordon-
Cumming viðvíkur, þá var
hann rekinn úr hernum og úr
öllum klúbbum, sem hann var
meðlimur í. Hann var líka úti-
lokaður úr félagslífi hefðar-
fólksins og lifði þaðan af svo
lítið bar á á landsetri sínu í
Skotlandi, en undir það lágu
fjörutíu þúsund ekrur lands.
Þar dó hann árið 1930, þá
löngu gleymdur, sem og
hneyksli það, sem kom sj.álfu
brezka hásætinu til að riða.
LED ZEPPELIN
Framhald af hls. 15.
förnu, eins og kom raunar fram
í þessum þætti fyrir löngu síð-
an, og hafa þeir mestmegnis
haldið sig í Bandaríkjunum.
Og það sakar ekki að minn-
ast á það hér í lokin, að nýlát-
34 VIKAN l.TBL.