Vikan - 06.01.1972, Blaðsíða 36

inn er í Þýzkalandi, í hárri elli,
gamli maðurinn Hohner, sá er
stofnaði og stýrði Hohner-
hljóðfærasmiðjunum frægu og
prýðilegu. Deyr fé . . . og svo
framvegis . . .
☆
„LlTIÐ EITT"
Framhald af bls. 15.
þess, að Lítið eitt hafa nú fest'
sig í sessi og verða sífellt
skemmtilegri. Að minnsta kosti
flugu nokkrir góðir í stúdíóinu,
en það var Pétur Steingríms-
son sem tók upp í Ríkisútvarp-
inu—hljóðvarp. Aðrir viðstadd-
ir voru þeir Jón Ármannsson
og Pálmi Stefánsson, eigendur
Tónaútgáfunnar, sem gefur
plötuna út og nokkrir auka-
hljóðfæraleikarar, sem voru
undir stjórn Magnúsar Ingi-
marssonar.
☆
RAFMAGNAÐ
EITTHVAÐ
Framhald af bls. 15.
smátt fór að bera á því að í
hljómsveitinni var einn maður
sem hafði þetta „eitthvað"
meira en aðrir liðsmenn, og var
það auðvitað Rúnar Júlíusson.
Rúnar hefur átt lengstum vin-
sældum að fagna hérlendis og
virðist lítið síga í; má til dæm-
is benda á, að hann var kjör-
inn poppstjarnan á fyrra ári,
þótt minna hafi farið fyrir því
en áður.
Bezta dæmið hérlenda er þó
vafalaust Ævintýri. Þeir voru
ekkert sérstaklega góðir til að
byrja með (en hafa svo sannar-
lega orðið það síðan), en þeir
voru með efni „fyrir fólkið“ og
svo höfðu þeir Björgvin, hinn
óviðjafnanlega Björgvin Hall-
dórsson. Þeir misstu tiltölulega
fljótt af þeim aðdáendahóp sem
þeir öðluðust í upphafi, en und-
anfarið hefur hópurinn vaxið
mikið og aðdáendur þeirra svo
miklu eldri. Það er ennþá
Björgvin að þakka og þeim
hinum að sjálfsögðu líka, því
allir hafa þeir „eitthvað", og
nú er svo komið, að Ævintýri
er mjög vel heppnuð blanda af
góðum tónlistarmönnum og
nauðsynlegum persónuleikum.
Tökum dæmi um það sem
ekki heppnast, þrátt fyrir góða
— eða allavega (í nokkrum til-
fellum) sæmilega — hljóðfæra-
leikara. Trix var prýðileg
hljómsveit, en enginn þeirra
hafði rafmagnið til að bera.
Tilvera var ein af hljómsveit-
unum sem varð til út úr sam-
steypu Hljóma og Flowers, en
þeir (Tilvera) fóru á hausinn
hvað eftir annað, þar til Axel
stóð einn eftr og það er ein-
göngu fyrir helbera þrjózku
hans, að hljómsveitin var til
svo lengi sem raun varð á.
Pops var góð hljómsveit,
en þar var enginn sem upp-
fyllti þessi umræddu skilyrði.
Einhvern tíma ætluðu þeir að
gera skurk í málunum og fengu
Óttar Felix í bandið, en það
varð einungis til að setja allt í
baklás.
Síðasta dæmið snertir mig
svolítið persónulega, en samt
tel ég það falla vel hér inn í og
vona að fólk fyrirgefi mér
þessa framhleypni mína. Nú-
tímaböm. Það þýðir ekki að
neita þvi, að við urðum mjög
vinsæl og mjög þekkt á mjög
skömmum tíma. Það var ekki
fyrir gæði, langt í frá. Að vísu
voru góðir einstaklingar innan
um, en það sem gerði það að
verkum að við vorum viður-
kennd sem hópur, var að við
vorum ekki með sitt hár, allt-
af í ægilega fallegum fötum og
nýburstuðum skóm. Og auðvit-
að voru einhverjir með „eitt-
hvað“ í hópnum líka, til dæmis
ljúfan hún Drífa.
En alltaf er einn sem stend-
ur upp úr, sama hvað dynur á.
Við tökum ofan fyrir Rúnari
Júlíussyni.
☆
LEIKHÚSKVÖLD
f TIFLIS
Framhald af bls. 19.
orðinn þeim stórmenni, eins
kor.ar guðleg vera, upphafin á
stall ofar mannlegri seilingar-
hæð.
Á georgíska ríkislistasafninu
rakst ég dag nokkurn á sögu-
prófessor við Tiflisháskóla, og
er hann fékk að vita, að ég
væri Ameríkumaður með áhuga
á georgískum uppruna Stalíns,
bauð hann að gerast leiðsögu-
maður minn. Hann fór með mig
til Gori sýndi mér þar Stalín-
húsið fræga, og fékk ég þá
skilið viðbrögð móður Stalíns,
Ekaterínu, sem fékk nóg af
einni komu þangað. Þessi stað-
ur (sköpunarverk Beria) var
frekjulegt sambland alls hins
versta smekkleysis sem hugsast
gat hjá Rússum og Georgíu-
mönnum. Eftir því sem mér
helzt var kunnugt um lista-
smekk Stalíns, þóttist ég ,viss
um, að þennan stað hefði hann
elskað. — Öllu áhugaverðari
þótti mér sú staðreynd að í
götunum umhverfis Stalín-hús-
ið voru fjölmörg óþrifaleg
hreysi áþekk því, sem einvald-
urinn mikli hafði fæðzt í. Enn
bjuggu þar fjölskyldur sem
fljótt á litið minntu á elztu
myndir af Djugashvilifjölskyld-
unni, fátæklegt fólk, þjakað og
arðrænt. Ekki gat dulizt, að það
sem gert hafði greinarmuninn
fyrir Djugashvilifólkinu gagn-
stætt öðrum sárfátækum fjalla-
búum, var ekkert utan járn-
harður vilji og einlægur ásetn-
ingur Ekaterinu, sem var ein
ráðin í því, að sonurinn, Jósef
skyldi hljóta menntun komast
upp úr sorpræsinu, þangað sem
drykkjuskapurinn hafði leitt
föður hans. Metnaður hennar
náði vissulega tilgangi sínum,
samt ekki algerlega á þann veg,
sem hún hafði áformað. Hún
hafði hugsað Jósef litla frama á
vegum kirkjunnar, en þar var
einn hinna fáu og þröngu upp-
gönguleiða fyrir fátækan dreng
í Georgíu á keisaratímanum,
leið, sem með kvöl og hugprýði
gat leitt til betra lífs. — Nokkru
neðar í götunni blasti við aug-
um hvít steinbygging frá nítj-
ándu öld, það var hin orþódoska
kirkja Georgíu, þangað sem
Djugashvili sótti helgar tíðir og
unglingurinn Soso (georgísk
stytting á nafninu Jósef) söng
hljómfagra georgíska sálma,
þríraddaða í kór. Beria hafði
engum fjármunum eytt til að
lagfæra kirkjuna. Svín voru á
beit í grasi grónum garðinum
umhverfis hana og uglur höfðu
gert sér hreiður í hrörlegum
turninum. í safninu, sem Beria
hafði látið gera til hliðar við
Gori-húsið sá ég mynd af Stal-
ín þrettán vetra skóladreng,
skæreygðum, en minni vexti
öðrum skólafélögum sínum. Ég
talaði við gamlan mann, sem
þóttist muna. að hann hafði
verið gáfaðasti drengurinn í
skólanum, og einna minnstur
vexti líka.
Einnig sá ég skólaskýrslu frá
hinum kaþólska prestaskóla
Tiflisborgar frá árinu 1894—95.
Það var fyrsta námsár Stalíns
þar, og var hann þá þegar kom-
inn vel af stað á braut þeirri,
sem móðir hans hafði lagt fyrir
hann. Hann hafði lagt þar stund
á rússneska tungu og georgíska,
sögu og stærðfræði, engri náms-
grein sleppt utan latínu. Og
hann hafði hlotið hinn ágætasta
vitnisburð. Um þetta allt átti
ég eftir að fá frekari vitneskju
úr óvæntri átt — frá áttatíu og
fimm ára gömlum patríarka
georgísku kirkjunnar, sem ég
heimsótti í ánægjulegum húsa-
kynnum hans bak við svonefnda
Ziondómkirkju frá sautjándu
öld, Þetta var aðlaðandi öld-
ungur með hvítt hár og skegg
og kubbslegt rautt nef, en allt
minnti þetta mig á bernsku-
hugmyndir mínar um heilagan
Nikulás. Hann sagði mér meðal
annars að á prestaskólaárunum
hafði Stalín valdið vandræðum,
einkum vegna fíknar í bækur
úr Ódýra bókasafninu svo-
nefnda; stundum voru þetta æv-
intýr, stundum bækur nokkru
þjóðfélagslegri að innihaldi, svo
sem eftir Victor Hugo. Móður
sinni til sárrar sorgar hafði
hann verið rekinn úr skóla á
fimmta námsári.
Leiðsögumaður minn, pró- !
fessorinn, leiddi mig fram fyrir
aðra mynd af Djugashvili hin-
um unga, mynd, sem ég má játa
að ég hefði seint getað ímyndað
mér að fyrirfyndist. Myndin
var af ljóðskáldinu Stalín. Á
gulnuðum síðum í ríkisbóka-
safni Georgíu fundum við sex
ljóð eftir hann, fimm frá árinu
1895, eitt ári yngra. Hið elzta
var ort af honum sextán vetra
prestskólanema.
Ekki.er ég dómbær á georg-
ískan skáldskap, en þeir sem |
túlkuðu þessi æskuljóð Jósefs
Stalín fyrir mig, staðhæfðu að
þau væru frábær. Þetta virtist
ekki með öllu stangast á við
staðreyndir, þar sem tímaritið
Íbería hafði léð þeim rúm og
það virðulegt á fremstu síðu.
Ljóðrænn blær, sérkennandi
fyrir Georgíu, virðist fyrst hafa
aflað honum álits sem ljóða-
smið. Að vísu verður þjóðfé-
lagskenndar vart í tveimur
ljóða hans. En þótt mér væri
skelegglega á það bent þarna á
bókasafninu af þjóðbræðrifcm
hans, var augljóst, að það varð
að leggja sig í framkróka, ef
finna átti snefil af uppreisnar-
tón í ljóðum þessa æskumanns
frá Georgíu. í fyrsta kvæðinu,
prentuðu í Íberíu 14. janúar
1895, en það er eins konar ætt-
jarðaróður, kennir engrar hug-
myndafræði, aðcins smáóvæn-
ings af þjóðerniskennd, sem
allt bendir þó til að hinn ungi
Djugashvili hafi verið stórum
mengaður af. Frekar vottar fyr-
ir þjóðfélagsádeilu í öðru ljóði
— „Til mánans“ — þar sem
skáldið ákallar mánann, „að
hann vekji þjóðina, hina snauðu
er þrauki við mánaskin í snjó
og ís“. Máninn virðist sannast
sagt eftirlíking unga ljóðskálds-
ins. Öðru ljóði velur hann
seinna heitið „Til mánans".
\
36 VIKAN 1. TBL.