Vikan - 06.01.1972, Blaðsíða 18

Leikhúskvöld
í Tiflis
Kafli úr bókinni AN AMERICAN IN RUSSIA
eftir Harrison E. Salisbury, ritstjóra Time.
Það var engu líkara en égferSaðist langt aftur
í tímann - til konungsríkis hátt í fjöllum uppi
með sögu að baki, er líktist safni ævintýra.
Hér í Georgíu hafði með örlagaríkum en ekki
tilviljunarkenndum hætti staðið vagga hins
unga Jósefs Djugashvili - síðar Jósefs Stalíns.
Svanitze-dalur
Lítt grunaði mig það, er ég
steig inn í lestina til Tiflis í
maílok 1951 og hélt í suðurátt
til Kákasusfjallanna, að þetta
yrði síðasta brottför mín frá
Moskvu um tveggja ára skeið,
en nú var ég í rauninni og að
því er tók til áforma og fyrir-
ætlana orðinn eins konar fangi
höfuðborgar sovétsamveldisins,
sem skyndilega hafði læst mig
sínum járngreipum.
Ekki grunaði mig það heldur,
þegar ég settist niður í klefan-
um, sem ég deildi með þremur
liðsforingjum úr Rauða hern-
um, að ferð þessi til Georgíu
ætti eftir að veita mér stór-
fellda innsýn í upptök og upp-
runa kynlegra, hrollvekjandi
atburða, sem áður en langt um
liði áttu eftir að koma Rúss-
landi og heiminum til að nötra.
Á leiðinni niður til Georgíu
var engu líkara en ég ferðaðist
langt aftur í tímann, til kon-
ungsríkis hátt í fjöllum uppi
með sögu p.ð baki, er líktist
safni ævintýra. Tengsl Georgíu
við Rússland voru einvörðungu
landfræðileg, og hér hafði með
örlagaríkum en ekki tilviljun-
arkenndum hætti staðið vagga
hins unga Jósefs Djugashvili,
síðar Jósefs Stalin. Og hér var
einn af helztu flokksforingjum
hans, Lavrenti Beria, einnig
borinn og bamfæddur.
Georgía var enn, eins og ég
átti eftir að uppgötva, land þar
sem lifnaðarhættir og viðhorf
til umheimsins voru því nær
óbreytt aftan frá miðöldum.
Tæplega klukkustundar göngu
frá Gori, fæðingarstað Stalins,
voru rústir borga úr steini, sem
risið höfðu um tvö þúsund og
fimm árum fyrir Krists burð og
naumast orðið fyrir minnstu
breytingu. Sjaldan hefur land
svo lítið, svo fjarlægt og lítt
kunnugt haft jafnstórfelld áhrif
á sögu heimsins. Því að hefði
Stalin, eins og ég komst að raun
um, gert Rússland, að því sem
það varð eftir byltinguna, þá
hafði landið Georgía gert Stalín
þann, sem hann varð.
Forvitni um konungsríkið
Íberíu hafði lengi ólgað í mér,
en ég þóttist viss um að þar og
hvergi annars staðar mundu
mér veitast svör við fjölda
spurninga um Rússland og Stal -
ín og þá stjómarhætti, stál
hörkunnar, ógnir og launung,
sem hann hafði komið á meðal
sinnar fjölmennu þjóðar. Það
var óralangur vegur frá fjalla-
þorpinu Gori til Kremlturna, og
ég hugði það ómaksins vert að
rekja slóðina eins langt aftur
og unnt væri. Með þetta í huga
hafði ég mánuðum saman und-
irbúið ferð mína, reynt að fá
embættislýðinn í blaðadeildinni
með sín grjóthörðu heilabú til
að greiða fyrir þessari Georgíu-
ferð. En eins og vant var að
vera kom ekkert út af því þrátt
fyrir loforð og fagurgala, og nú
var ég lagður af stað upp á
eigin spýtur, fullur gremju og
reiði, vonlítill um að geta kom-
ið miklu fram, þá til Tiflis væri
komið. í þessu skjátlaðist mér
þó verulega, einkum sakir þess
að gestrisni, að einhverju leyti
austræns eðlis, er eitthvert
dýpsta og ánægjulegast þjóðar-
einkenni Georgíumanna. Fjalla-
búi í þessu landi mundi myrða
aðkomumann með köldu blóði
og ræna síðan reiðskjótanum
hans, ef þeir rækjust hvor á
annan á bröttum fjallastíg. En
berði sá hinn sami aðkomu-
maður að dyrum kofa hans og
bæðist hjálpar, yrði honum tek-
ið eins og einum úr fjölskyld-
unni.
Tveir félaga minna úr Rauða
hernum voru Georgíumenn, en
hinn þriðji frá Úkrainu. Vin-
gjarnleiki þeirra og greiðasemi
var næstum því þjakandi. Væru
þeir ekki að reyna að fá mig til
að drekka vodkablöndu, þá
þröngvuðu þeir að mér bjór eða
einhverju víni. Fjöldi Georgíu-
manna var með lestinni og ekki
svo fáir þeirra höfðu meðferðis
smákagga úr tré með víni, en á
þeim voru viðar- eða leður-
höldur, svo að auðveldara yrði
að halda á þeim. Þegar þeir
fóru í heimsóknir — jafnvel
alla léið til Moskvu — tóku þeir
Rii»v*tni8 i fiöllum Grorgíu
18 VIKAN l.TBL.