Vikan - 14.12.1972, Qupperneq 22

< ÞEGAR
LÚSITANIU
VAR SÖKKT
upphafi fyrri heims-
styrjaldar var
, Lusitania, þrjátiu og
tvö þúsund smálestir
• að stærð, hvað hrað-
skreiðast og nýtizkulegast af
risafarþegaskipum þeim, er þá
voru i förum yfir Atlantshafið.
Þann sjöunda mai 1915 var þessi
stórfenglegi úthafsrisi, sem var
eign Cunardlinunnar brezku,
staddur undan suðurodda
írlands á leið frá New York til
heimahafnarinnar Liverpool.
Aðeins sex dagar voru liðnir frá
þvi látið'var úr höfn i New York.
Það var gott i sjóinn, og fólkið
um borð, nitján hundruð
fimmtiu og niu talsins, yfirleitt i
bezta skapi. Það fagnaði þvi að
hafn nú aftur landsýn og að
aðeins tæplega eins dags ferð
var eftir til Englands. 1 Evrópu
geisaði að visu strið, en farþegar
hins mikla og friða skips höfðu
litið orðið þess varir á leiðinni
yfir Atlantshafið. Þeim var lika
ókunnugt um að við suðurströnd
írlands - einmitt á þeim slóðum
sem skipið nú fór um - höfðu
þýzkir kafbátar skotið i kaf ein
tólf skip siðustu dagana.
James Brookes, bandariskur
kaupsýslumaður frá Bridgeport
i Connecticut, varð fyrstur
manna var háskans, sem varð
að grandi næstum tveimur af
hverjum þremur manneskjum
um borð. Eftir hádegisverðinn
hafði hann að vanda gengið sér
til hressingar um þilfarið. Hann
var rétt að ljúka göngunni,
þegar hann ,,tók eftir hvitu
striki, sem nálgaðist skipið á
eldingarhraða. Ég var á efra þil-
fari og svo hátt yfir sjó, að ég sá
greinilega útlinur hlutarins.
Hann var liklega nálægt fjórum
metrum á lengd og á eins meters
dýpi eða svo. A eftir sér dró hann
tvo freyðislóða.”
Walfher Schwieger höfuðlautinant, skipherra
kafbátsins U-20, sem sökkti Lusitaniu. Yfir-
menn hans urðu honum ekkert þakklátir fyrir
þetta afrek, sem varð til þess að spana upp í
Bandarikjunum striðsmóð gegn Þjóðverjum.
Þessi „hlutur’’ var
þýzkt tundurskeyti af gerðinni
G3, og það var þýzki kafbáturirin
U-20 sem hafði skotið þvi á sjö
hundruð metra færi. Það hitti
skipið stjórnborðsmegin rétt
fyrir atfan brúna. Schwieger
höfuðlautinant, skipherra kaf-
bátsins, fylgdist gegnum
sjónpipu sina með þvi sem
gerðist. „Sprengingin varð
óvenjumikil og sömuleiðis
mökkurinn, sem upp reis,”
skrifaði Schwieger i striðs-
dagbók sina. „Hann reis hátt
uppyfir fremsta skorsteininn.
Auk tundurskeytisins hlýtur eitt-
hvað annað að hafa sprungið
(ketillinn, kolin eða púður?) . . .
Skipið stanzaði þegar i stað og
hallaðist ört, jafnframt þvi sem
það tók að sökkva . . . Um borð
varð undireins mikil ringul-
reið . . .margir bátar voru látnir
siga i sjóinn, fullstenir, en með
svo miklu irafári að þeir komu
niður á hliðina eða á endann, svo
að þá fyllti jafnskjótt. . .” Sem
snöggvast lofaði Schwieger
næstráðanda sinum að lita i
sjónpipuna, og hann bar þegar
kennsl á skipið. „Guð minn
góður,” varð honum að orði,
„þetta er engin önnur en
Lusitania.”
Fjórum minútum eftir
sprengingarnar tvær var farið
að fljóta yfir stefni Lusitaniu.
William Tumer, skipherra á
Lusitaniu, reyndi að visu að
beina hinu tvö hundruð og
fjörutiu metra langa skipi sinu i
áttina til lands, i von um að geta
siglt þvi á grunn, en það reyndist
ófært. Á D-þilfari voru að
minnsta kosti yfir sjötiu kýraugu
opin, og gegnum þau streymdu á
hverri minútu þrjár smálestir
af sjó inn i skipið. Þar með voru
örlög þeirrar prúðu Lusitaniu
ráðin. í sömu svipan og sú
siðasta af hinum öflugu fjórum
skrúfum skipsins lyftist úr sjó,
rakst stefnið i botninn. Dýpið var
ekki nema'úm áttatiu metrar.
Lusitania hafði um borð
fjörutiu og átta björgunarbáta,
eða tvöfalt fleiri en Titanic á
sinum tima, og þar að auki
tuttugu og sex björgunarfleka,
sem varð að blása út. Varúðar-
ráðstafanir á risaskipunum, sem
voru i förum yfir Atlantshafið,
höfðu af Breta hálfu verið stór-
auknar frá þvi að Titanic sigldi á
borgarisjakann, af rúmlega tvö
þúsund og tvö hundruð mann-
eskjum um borð komust aðeins
rúmlega sjö hundruð af. Þetta
hafði gerzt aðeins þremur árum
áður, 1912. En þrátt fyrir þrefalt
meiri björgunarútbúnað, hlýrri
sjó og land i sjónmáli varð út-
koman litlu betri hjá Lusitaniu.
Átján minútum eftir að
tundurskey tið hitti Lusitaniu var
skipið sokkið. Af bátunum fjöru-
tiu og átta voru þá aðeins sex á
floti—allir yfirfullir. önnur skip
voru hvergi nálæg. Brezka beiti-
skipið Juno hafði að visu verið
þarna undanfarið þýzkum kaf-
bátum til hrellingar, en einmitt
þennan morgun hafði brezka
flotastjórnin kallað það á brott.
Það mátti þvi heppni heita að
svo margir skyldu bjargast sem
raun varð á. Af þeim nitján
hundruð fimmtiu og niu mann-
eskjum, sem á skipinu höfðu
verið, voru sjö hundruð sextiu og
ein fiskaðar upp úr sjónum og
fluttar inn til Queenstown, næstu
írsku hafnarinnar. Það voru
einkum irskir fiskibátar, sem
björguðu þessu fólki. En ellefu
hundruð niutiu og átta fórust
með Lusitaniu. Framhdld á bls. 46.
22 VIKAN 50. TBL.