Vikan - 24.05.1973, Page 16

HANN LEK
Á FIÐLU
FYRIR
FAGRAR
KONUR
Tangóinn Jalousie er
leikinn einhvers staðar
á jörðunni á
hverri minútu sem liður.
í þessari grein
er sagt frá ævi
Jakob Gade, sem samdi
þetta vinsæla lag.
Sextán ára að aldri var Jacob álitinn
úrvals fiðiuleikari.
Tveimur árum síöar stjórnaði hann hljómsveit I Sommerlyst.
1911 hóf hann að semja k vikmy ndatónlist,
en það var ekki fyrr en á miöjum
þriðja áratug þessarar aldar, sem hann
samdi tangóinn fræga.
Þetta hugljúfa en þó ástriðufulla lag varð
til á þriöja áratug þessarar aldar. Þau ár
hafa verið kölluð „hin glöðu”, enda þótt
vandamálin, sem þá var glimt við, hafi sizt
verið auðveldari viöfangs en þau, sem við
ejgum i höggi viö nú.
Þá var fólk dansglatt og vinsælasti dansinn
var tangó. Það var þvi ekki að undra þótt
hverju nýju lagi i tangótakti hafi verið tekið
opnum örmum. Dægurlög þeirra tima urðu
hverjum manni töm rétt eins og nú, þótt það
tæki þau lengri tíma að verða fleyg lands-
hornanna á milli.
Kvöld nokkurt árið 1925 lék hljómsveitar-
stjórinn I Paladsleikhúsinu í Kaupmanna-
höfn lag, sem hann kallaði „Jalousie-
tangóinn”. Þetta var Jacob Gade, sem þá var
einn vinsælasti og eftirtektarverðasti
tónlistarmaður i Kaupmannahöfn. Þó að
lagið fengi ekki nema hæfilegt lof i blöðunum
daginn eftir lærðist það auðveldlega og varð
brátt á allra vörum. Þegar útvörp og
grammófónar urðu algengari fékk lagið
meiri útbreiðslu. Þaö var án afláts spilað á
kaffihúsum, veitingahúsum óg á dans-
leikjum. Við og við heyrðist það lika 1 út-
sendingum erlendra útvarpsstöðva. Það varð
geysivinsælt i siöari heimsstyrjöldinni og af
skýrslum má sjá að enn er það leikið á hverri
minútu sem liður einhvers staðar á jöröunni.
Fá tónskáld geta stært sig af slíkum vin-
sældum, jafnvel hvorki Bach né.BItlarnir.
Jacob Gade hafði lengi fengizt viö aö sem ja
tónlist, þegar hann varð þekktur fyrir þennan
tangó. Valsarnir og önnur tónlist, sem hann
samdi, eru að mestu gleymd, og komi það
fyrir, að hún heyrist einhvers staðar, eru
nánast engir, sem viö hana kannast. En
þennan uppörfandi, tilfinningarika og áhrifa-
mikla tangó þekkja allir, þvi að hann hefur
verið leikinn hvarvetna við alls k'onar
tækifæri siöan Jacob Gade kynnti hann fyrst.
1 dansskólum, á skólaböllum, I
heimahúsum og á stórdansleikjum hefur
verið dansaö eftir honum, og útvarpið hefur
flutt hann rómantiskum hlustendum á sið-
kvöldum, þegar ljósið frá viötækinu hefur
verið eina skiman I herberginu. Yngri
kynslóöin kann lika vel að meta þetta lag,
hver svo sem.tónlistarsmekkur hennar kann
annars aö vera.
Danska skáldið Karl Bjarnhof, sem var vel
þekktur fyrir ritstörf sln á fyrri hluta
þessarar aldar, var náinn vinur Jacobs
Gade. Gyldendalsforlagiö gaf nýlega út bók
eftir hann, þar sem hann segir frá ævi tón-
skáldsins. Skáldinu tekst með afbrigöum vel
að lýsa Gade og þvl umhverfi, sem hann lifði
og hrærðist I.
Það er gaman að velta þvi fyrir sér,
hvernig á þvi stóð, að þessum ágæta fiðlu-
leikara, sem samdi ógrynni af lltt góðri
tónlist, tókst að setja saman eitt lag af stakri
snilld. Bjarnhof segir Gade hafa kynnzt
afbrýðisemi náiö. Kona tók inn eitur vegna
hans og mikil vinkona hans myrti eiginmann
sinn I afbrýðiskasti. Kvöld eitt las hann frétt
um afbrýðismorö i dagblaði og hann settist
niöur og skrifaöi „Jalousietangóinn” fyrir-
hafnarlaust á nótnablöðin. Samt lýsa tónar
tangósins mannlegum kenndum á fágaðan
hátt.
Jacob Thune Gade fæddist i Vejle I
nóvembermánuði 1879. Faðir hans var
tónlistarmaður. Við hátiðleg tækifæri
stjórnaöi hann lltilli hljómsveit I bænum og
hann sá um heimsóknir tónlistarfólks til
Vejle. En hann sá fyrir fjölskyldunni með
rekstri hljóðfæraverzlunar.
Börnin héldu sig mikið I búðinni. Þar æfðu
þau sig að leika á fiölu, pianó og trompett.
Þau gættu þess þó vel aö þurrka vandlega af
munnstykkjum og nótum, þvi að hljóðfærin
urðu að seljast, Jacob og Anna systir hans
lærðu að leika á hljóðfæri i búðinni án þess að
fá nokkra kennslu. Faðir þeirra var strangur
og agaði bæöi börn sin og konu mynduglega.
Hann sá brátt að unnt var að fá greidda
peninga fyrir spilverk þeirra Jacobs og
önnu. Hann kenndi þeim þá litils háttar
sjálfur, en ekki meira en var hæfilegt að þau
kynnu til þess aö þau gætu leikiö með honum
á dansleikjum og annars staöar þar sem
músik þótti viðeigandi. Jacob lék á fiðluna og
Anna á pianóiö. Jacob hreifst af þessu starfi.
Reykelsisanganinn og tóbaksreykurinn lét
vel I vitum hans og púnsið og ölið rann ljúf-
lega niður. Honum var lagið að skapa
stemningu, þar sem hann spilaöi og var I
essinu sinu, þegar hann gat sýnt erfið grip á
fiölunni og látiö hana gefa frá sér ljúfsára
tóna, sem hrifu áheyrendur.
Hann geröi sér einnig grein fyrir þvi að ef
hann ætlaði sér að verða eitthvað yrði hann
að æfa, læra meira og siðast en ekki sizt
komast burtu frá Vejle og tónlistarsmekk
föður sins. Hann var ekki seinn á sér að elta
önnu systur sina til Kaupmannahafnar,
þegar hún hafði hleypt heimdraganum, Þaö
tók hann nokkurn tima að spara saman þær
hundrað krónur, sem hann áleit að hann yrði
að hafa til þess aö byrja með. Freistingarnar
voru margar og allar kostuðu peninga. Jacob
16 VIKAN 21. TBL.