Vikan - 22.08.1974, Blaðsíða 7

hann bjó viö gamla búskapar-
hætti og vann allt meö handafli,
án tækja, véla og rafmagns. Veriö
var aö leggja veg inn f fjöröinn til
hans og mig langaöi til aö bera
saman frumstæöa búskaparhætt-
ina og lif bóndans annars vegar
og vélmenninguna — vegagerö-
ina, sem var aö ryöjast inn fjörö-
inn hinsvegar og reyna aö fá fram
hvaöa áhrif þetta haföi á lff bónd-
ans. Ég var i vikutíma fyrir veSt-
an og kvikmyndaöi það, sem ég
gat. En mér fannst vanta meira
efni i þessa mynd og langaöi til aö
gera hana fyllri. Þegar ég kom
heim sótti ég um styrk til
Menningarsjóös, til að halda
áfram með þetta verkefni. Ég
fékk styrk og vinn nú aö þessu. En
svona verkefni gefur óteljandi
möguleika og smám saman bætt-
ust við hugleiðingar um börn
bóndans, sem alin eru upp við
þessa lifnaðarhætti en flytjast i
þéttbýlið og þurfa að laga sig að
nútima tækniþjóðfélagi. Bóndinn
á 12 börn, sem dreifð eru um
landiö.
— Hvernig hafa bóndinn og
börn hans tekið þér?
— Þau hafa tekið mér mjög
vel. Auðvitað er fólk feimið og á
veröi i byrjun, en þegar frá liöur
og maður hefur útskýrt hvað
maöur er að gera og fólkið hefur
vanizt tækjunum, hefur það yfir-
leitt ekkert á móti þvi að vera
myndað.
— Nú hlýtur svona kvik-
myndataka að þurfa talsverðan
undirbúning. Hvernig fer hann
fram?
— Ég byrja á þvi að fara á
staðinn, tala við fólk og safna
upplýsingum. Siðan geri ég kvik-
myndahandrit og fer svo aftur á
kreik og kvikmynda það, sem ég
tel mig þurfa. 1 heimildarkvik-
myndum er þó aldrei hægt að rig-
binda sig við handritið. Maður
verður að vera svolitið frjálslynd-
ur og ávallt tilbúinn að breyta
einhverju, þvi það er ekki hægt að
þvinga neinn til að gera það, sem
honum er ekki eðlilegt. Við gerð
heimildarmyndar þarf maður að
vera viöbuinn aö breyta uppbygg-
ingu myndarinnar á staðnum.
Fyrir bragöiö virkar heimildar-
myndin ferskari og sannari. En
hún þarf þó ekki i sjálfu sér að
vera nær sannleikanum en sú
leikna.
. — Nú?
— Ja, hvað er sannleikur?
Hann fér eftir þvi hver horfir
hvaðan og með hvaöa hugarfari.
Upplýsingum má breyta eftir þvi
I hvaöa samhengi þær eru settar.
i kvikmyndinni er ekki hjá þvi
komizt að setja atburði og upplýs-
ingar i ákveðiö samhengi og þar
með gefa þeim ákveðna merk-
ingu. Samt litur hún út fyrir að
vera svo sönn og hafin yfir alla
gagnrýni. Þess vegna er ekkert
tæki eins áhrifarikt og kvikmynd
og sjónvarp til aö blekkja og
framleiða skoöanir. Ef þú ert að
lesa bók, sem þér llkar ekki, þá
lokarðu henni einfaldlega. En
flestum reynist erfiöara aö
slökkva á sjónvarpinu, þótt þeir
séu ekki sáttir við efniö.
— Eru það þá ekki mikil völd,

^VPMgÉjgtÉb

'm þið kvikmyndagerðarmenn
hafið i ykkar höndum?
— Nei, völdin eru ekki hjá
okkur. Þau eru i höndum þeirra
sem sýna kvikmyndir, þ.e. kvik-
myndahúsa og sjónvarps, einkum
þó sjónvarps. Það er ekki nema
hluti alls þess kvikmyndaefnis,
sem framleitt er i heiminum, sem
kemur til sýningar. Ef þeir, sem
gera myndir, vilja fá þær sýndar,
verða þeir að gera þær eftir höföi
kvikm yndahúsaeigenda og.
þeirra, sem stjórna sjónvarps-
stöðvum. Abyrgðin, sem á sjón-
varpsstöðvunum hvilir er þvi
miklu meiri en menn gera sér al-
mennt grein fyrir. Hér er það við-
tekin trú meðal margra starfs-
manna islenzka sjónvarpsins, aö
þeir þjóni sjónvarpsáhorfendum
bezt með svokölluöu hlutleysi.
Þótt þeir rembist við að gera
hlutlausar myndir, hljóta þær að
verða speglun á þeirra eigin
hugarheimi, þvi enginn er alveg
sviptur skoðunum og heimssýn.
Jafnvel þótt sjónvarpsstarfs-
menn séu að setja saman efni,
sem komið er frá öðrum, eru þeir
að koma skoðunum sinum á
framfæri, þvi möguleikarnir- til
að setja saman efni og tú.lka þaö
eru óendanlegir. Hlutleysið er
oftast i reynd það, að þóknast þvi
valdi, sem sterkast er á hverjum
stað og tima.
— Áttu þá við að sjónvarpið
breytist eftir þvi hverjir sitja i
rikisstjórn og útvarpsráði á
hverjum tima?
— Nei, það þjónar ekki endi-
lega flokkunum heldur kerfinu.
Þess vegna situr þaö i sama far-
inu og þótt nýir stjórnmálaflokk-
ar taki við völdum ráða sömu
hagsmunir áfram i gerð og vali á
efni. Sem dæmi er hægt aö benda
á að mikill meirihluti af þvi efni,
sem islenzka sjónvarpið kaupir,
kemur frá tveimur löndum,
Bandarikjunum og Bretlandi og
ekki minna en helmingur frétta
kemur.þaðan. Manni finnst erfitt
að orða þetta við hlutleysi. Ef við
hugsum um hvað heimurinn er
stór, þá sjáum við, að meö þessu
34. TBL. VIKAN 7