Vikan - 04.03.1976, Blaðsíða 4

<c
metra langt skip ásamt vopnum og öðrum
hergögnum verið fært guöunum að fórn þar.
Skipið er 24 metra langt, en hvor hlið þess er
aðeins gerð úr fjórum stórum borðum. Hvert
borð er í kringum hálfs metra breitt, og nær
stafna milli. Skipasmiðirnir hafa greinilega
reynt að hafa stórviði í skipunum, og þeir hafa
haft stórvaxinn eikarskóg að sækja efnivið í.
Steinaristur, sem fundist hafa í Svíþjóð, og
ýmsir fornleifafundir í Noregi og Englandi,
sýna, að skipasmíðin hefur verið mjög áþekk á
stórum svæðum, þótt liklegt sé, að skipa- og
bátasmiöir á norðlægum slóöum hafi smíðaö
úr furu, en þeir, sem sunnar bjuggu, úr eik.
Slíkan við skorti hins vegar hérlendis, og því
voru skipasmíðar ekki stundaöar hér til forna,
en skipaleysið átti einmitt þátt í því, að
íslendingar glutruðu niður frelsi sínu í hendur
noregskóngi, sem hét þeim tíöum siglingum til
landsins, ef þeir gerðust þegnar sinir.
I kringum árið 700 eftir Krist voru tveir far-
kostir, skip og bátur, heygöir í Kvalsund á
Sunnmöre. Af leifum þeim, sem fundust,
þegar haugurinn var grafinn upp, reyndist unnt
að ráða í gerð skipsins, og ekki alls fyrir löngu
var gerð af því eftirmynd. Kvalsundsskipið
veitir okkur innsýn í skipasmíði og sjóferöir
járnaldarmanna, jafnframt því sem af skipa-
smíði þeirra sést á hvaða grundvelli meistararn-
ir, sem síðar smíðuðu jafnfullkomin skip og
Gokstadsskipið, byggðu.
Kvalsundsskipið er um það bil átján metra
langt, léttbyggt, meö hátt stefni og stafn.
Kannski hefur skipið verið búið mastri og
segli, en á því er rúm fyrir tuttugu ræðar?. Á
skipum af þessu tagi fóru smákóngarnir í
herferðir hver gegn öðrum, áöur en Noregur
var sameinaður í eitt ríki, og á svona skipum
réru fyrstu víkingarnir vestur um haf til Hjalt-
lands og Orkneyja, í kringum hundrað árum
Þessi eftirlíking af Kvalsundsskipinu var sjósett
ímaí 1973. Af henniséstglöggt, hve snotrir og
renniiegir bátar járnaidarmanna voru.
áður en víkingaferðirnar hófust fyrir alvöru.
Sama skipsgerð hefur án efa verið notuð ,til
vöruflutninga meö ströndum fram. Leifar sams
konar skipa hafa fundist víðar i Noregi.
Siglingar hefjast tiltölulega seint á noröur-
slóðum. Elstu myndir af seglskipum er að finna
á gotlenskum steinristum frá sjöundu öld, en
þá höföu menn á S-Englandi og í Belgíu beitt
seglum í sex til sjö hundruð ár. Þegar rómverjar
fóru frá Englandi i kringum árið 400 eftir Krist,
sigldu þeir áreiðanlega margs konar skipum
um Ermasund, og því er næsta ótrúlegt, að
þjóðir á norðurslóðum hafi ekki þekkt og séö
seglskip strax þá.
En hver ætli sé ástæðan fyrir því, að
norrænir skipasmiðir smíðuðu ekki seglskip?
Líklegasta skýringin er sú, að skipin hafi ekki
verið þannig úr garði gerð, að þau hafi með
góðu móti verið seglbær. Það er ekki fyrr en
með Kvalsundsskipinu, að við rekumst á
skipsskrokk, sem er nógu sterkur til siglinga.
Mastursfestingin á Osebergsskipinu, sem er
frá því-í kringum 800, er meira að segja mjög
ófullkomin í samanburði við Gikstadsskipið,
sem er „nokkrum skipasmiðakynslóðum"
yngra.
Skipafundir frá víkingatlmanum staðfesta
frásagnir fornrita af því, hve mikilvæg skip og
bátar voru þeirra tfma mönnum, jafnt i hernaði
sem friði. Skipafundirnir í Oseberg og Gokstad
sýna okkur, hvernig skip höfðingjanna voru úr
garði gerð. Og frá miðöldum hafa fundist
nokkrar leifar lítilla, einfaldra flutningabáta. Og
fornsögur og forn kveðskapur bera greinilega
með sér, hvers álits skip nutu og hvílíka
hrifningu þau vöktu.
Skipin frá Gokstad og Oseberg eru greini-
lega einkafarkostir stórmenna, og til þeirra
hefur í engu verið sparaö, hvorki i vinnu né
efni.
Osebergskipið er eini farkosturinn frá vík-
ingatímanum, sem útskurður hefur varðveist
á, en útskurður og annaö skraut hefur þó án
efa þótt tilheyra á öllum höfðingjaskipum.
Bátar smábænda hafa tæpast verið svipað því
útflúraðir, en naglaraðirnar í gröfunum bera því
órækt vitni, að þeir hafa verið rennilegir og
góðir til siglinga, þótt viðurinn hafi ekki verið
valinn af þeirri kostgæfni, að hann hafi varð-
veist fram á okkar dag.
Og að lokum er ekki úr vegi að minnast
frægasta skips víkingatímans, Ormsins langa,
en um hann segir Snorri: ,,Þat hefir skip verit
best gört ok með mestum kostnaöi í Nóregi."
*
4 VIKAN 10. TBL.