Vikan - 28.06.1979, Blaðsíða 50

Hver talaði?
Eins og okkur er öllum kunnugt er þaösameiginlegt
einkenni allrar harðstjórnar aö banna mönnum að
hugsa og skrifa meö öörum hætti en samræmist full-
komlega skoðunum valdsmanna. Þetta beinist aö
sjálfsögðu fyrst og fremst gegn þeim sem eru lifandi
og hafa með orðum sínum áhrif á hugsanir samtíðar-
manna sinna. Þarf ekki að lýsa fyrir Islendingum
hvernig komið er fram gagnvart slíku fólki í harð-
stjórnarríkjum og það engu siður þótt þau vilji kenna
sig við lýðræði. Slíkir menn eru gerðir óvirkir með
ýmsum hætti. Ef þeir eru ekki beinlínis drepnir og þá
fyrir lognar sakir, þá eru þeir fangelsaðir og neitað að
hafa samband við fólk utan fangelsa sinna, auk þess
sem þetta fólk verður iðulega fyrir pyndingum sem
hafa þann tilgang að neyða það til þess að breyta
skoðunum sínum og afneita opinberlega sannleikan-
um, eins og það skilur hann. Þeir sem komast úr landi
og halda áfram baráttu sinni eru einnig oft myrtir af
útsendurum þeirra valdsmanna sem þeir berjast gegn,
eins og sjónvarpið okkar hefur sýnt okkur greinilega
með sérstakri kvikmynd sem sýndi þennan ófögnuð.
Andófsmenn nútimans hafa margir hverjir sýnt
blátt áfram ótrúlegt hugrekki. Þá er að finna í hópum
í fangelsum allra harðstjórnarríkja heims og þá ekki
síður þeirra sem kenna skoðanir sinar við mannúðar-
stefnu og frið í nafni sósíalisma. Alþjóðasamtökin
Amnesty International vinna af alefli að þvi að hjálpa
þessu fólki til frelsis. Þetta eru mjög alvarleg mál.
Hins vegar er erfitt að verjast brosi þegar þessir
þröngsýnu stjórnmálamenn hefjast handa um það að
ráðast á skoðanir manna sem löngu eru horfnir af
jarðlífssviðinu. Ástæðurnar til þess eru auðvitað að
slikir menn hafa skilið eftir sig svo magnþrungin áhrif
að þeir hafa sett mark sitt á siðmenningu og hugsun-
arhátt heilla meginlanda, sem helst öldum eftir að þeir
eru sjálfir horfnir héðan.
Gott dæmi um þetta voru broslegar tilraunir kín-
verskra kommúnista til þess að eyða áhrifum á þjóð
sína af skoðunum manns sem var uppi fyrir rúmum
2400 árum, Konfúsiusar. Að þessir ofstækismenn
hafa talið sér nauðsynlegt að hefja sérstaklega árásir á
skoðanir manns, sem uppi var fyrir svo óralöngu,
sýnir ljóslega ótrúlegan mátt mannlegrar hugsunar.
1 þessum þætti ætla ég að segja ykkur frá atburðum
sem gerðust I Bandaríkjunum fyrir um hálfri öld og
snerta nafn þessa fornfræga spekings. Konfúsiusar.
Um 1925 var í Bandaríkjunum maður að nafni
George Valiantine. Þaðsem skyndilega vakti sérstaka
eftirtekt á honum var, að sú skoðun var einhvers
staðar látin uppi að gegnum þennan miðil hafi kín-
verski spekingurinn Konfúsíus talað. Sá maður sem
síðar rannsakaði þessi efni rækilegast var enski mál-
fræðingurinn dr. Neville Whymant. En hann var, auk
málakunnáttu sinnar, sérfræðingur í kínverskum
fornbókmenntum og heimspeki. Frá þessum rann-
sóknum skýrði hann svo í fyrirlestri sem fluttur var í
Lundúnum i desembermánuði 1928.
Þar sagði dr. Whymant frá þvi, að meðan hann
dvaldi i Bandaríkjunum var honum eitt sinn boðið á
tilraunafund hjá miðlinum George Valiantine. Sá sem
útvegaði honum aðgang að þessum fundi kvað raddir
hafa komið fram á undangengnum fundum á ýmsum
tungum og þar á meðal á einhverju austurlandamáli,
sem enginn viðstaddur skildi. En dr. Whymant var
tjáð að hans væri alls ekki óskað til þess að dæma um
sanngildi fyrirbæranna yfirleitt.
Fundarmenn töldu sig hafa fengið ýmsar þær sann-
anir um nærveru látinna vina sinna sem á engan hátt
yrði undan komist. Það var beinlínis til þess að fá skil-
ið hina ókunnu austurlandatungu að óskað var nær-
veru málfræðingsins.
„Ég hugsaði til þessa fundar með nokkurri
ánægju," sagði fyrirlesarinn, „þvi enda þótt ég sé eng-
inn óvinur spíritismans hafði ég aldrei gefið mér tíma
til þess að rannsaka þau efni. Ég hugsaði því til
kvöldsins sem ánægjulegrar, hressandi tilbreytni.”
UNDARLEG ATVIK XXXV
ÆVAR R. KVARAN
Algjörlega kaldur og athugull sat Whymant fund-
inn. Ýmsar raddir töluðu — á ensku — við fundar-
menn um alger einkamál. Sumar þessara radda voru
svo opinskáar „að mér fannst ég standa á hleri og
roðnaði af blygðun".
Þá heyrist sagt á ítölsku: „Christo de Angelo".
Fylgdi þvi næst viðræða á þeirri tungu. Whymant var
þá beðinn að þýða það sem sagt var á ítölsku og þýddi
hann fyrir fundarmenn: „Segið hinni virðulegu frú að
hún hafi brugðið heiti sínu við mig og að hún verði að
lesa svo vel ítölsku að hún geti talað við mig á mínu
eigin tungumáli; hún mælir stöðugt við mig á
spænsku, en það kæri ég mig ekkert um."
Hlutaðeigandi frú játaði að hafa rofið loforð um
þetta. Litlu seinna hvarf svo röddin yfir til ókunnrar
mállýsku, sem Whymant kvað eftirá að hefði verið
sikileyska. Nú heyrðust fleiri enskar raddir.
„En skyndilega barst utan úr myrkrinu ömurlegt,
sundurslitið hljóð, sem samstundis kallaði fram í huga
minn minningar frá Kína,” sagði doktorinn. „Hljóðið
virtist einna líkast því sem leikið væri miðlungi vel á
flautu, eða eins og tíðar heyrist á vegum „hins himn-
eska lands” en nokkurs staðar annars staðar. Því næst
heyrðist sagt með lágri og greinilegri rödd orðin:
„K’ung-fu-Tzu”.
Ræðumaður gat þess nú að þetta væri kínverska
táknið fyrir Konfúsíus og væri fremur nafnbót en per-
sónuheiti. Það þýddi: heimspekingurinn herra Kung.
Ennfremur sagði hann að Kung-ættin væri enn allút-
breidd i Kina og margir innan hennar væru afkom-
endur hins mikla spekings.
Dr. Whymant gat vitanlega ekki af jtessu ráðið neitt
um það hvaðan þessi rödd væri í raun og veru runnin.
Hitt taldi hann aftur á móti efalaust að frá Kínverja
kæmi hún, þar eð naumast væri á annarra færi að
bera orðin rétt fram; einkum atkvæðið tzu. „Við
eigum ekki einu sinni bókstafi til þess að tákna fram-
burðinn,” sagði hann í ræðu sinni, en ókunnu röddina
spurði hann: „Hver ert þú?” Aftur heyrðist sagt með
nokkrum óþolinmæðiskeim: „K’ung-fu Tzu”. Og dr.
Whymant heldur áfram: „Mér kom enn eigi til hugar
að halda að þetta væri Konfúsíus sjálfur, heldur bjóst
ég við að um einhvern væri að ræða sem tala vildi um
líf hans og lærdóm.” Til þess að komast að fljótri vissu
um þetta sagði dr. Whymant á kínversku: „Hvert var,
eiginnafn þitt?” Svarið kom samstundis: „K’iu”. Og1
fyrirlesarinn bætti við: „Þeir sem lagt hafa stund á
kínversk fræði vita að Konfúsius hefir átt þetta nafn.”
Þetta var því ekki fullkomin sönnun þótt merkilegt
væri. Hann spurði því aftur: „Hvað varst þú almennt
kallaður, þegar þú varst fjórtán ára?"
Enn kom rétt svar með réttum framburði; svar sem
var á örfárra vitorði í heiminum. Því næst fór röddin
að tala um sérstakt klassískt rit, samið eða að minnsta
kosti gefið út af Konfúsiusi.
Hér skýrði ræðumaður frá þvi að í einu frægasta
ritverki Konfúsíusar væri kafli sem virtist vera misrit-
aður, þar eð efni hans var sem næst óskiljanlegt.
Doktorinn afréð því að reyna „andann” með þvi að
leita eftir réttri merkingu hins torskilda kafla I þessu
fræga riti. Hann þóttist vita að ritskekkjan ætti upp-
runa sinn hjá einhverjum seinni tíma útgefenda þessa
verks. Þess vegna sagði hann enn á kínversku: „1 einu
rita þinna er kafli nokkur sem er víst skakkt skrifaður.
Ætti hann ekki að vera svona. Og hér byrjaði ég að
vitna til þess úr honum sem ég mundi, eða hér um bil
allt til enda fyrstu línu. En um leið var orðið tekið af
mér, og I staðinn hafði röddin upp alla áminnsta grein
á kínversku, nákvæmlega eins og hún kemur fyrir í
höfuðútgáfunni.
Eftir nær stundarfjórðungs þögn endurtók röddin
sömu grein eða kafla en nú með vissum breytingum.
sem gerðu alla merkingu málsins skýra og augljósa.
„Svona á að lesa það,” bætti röddin viö. „Verður þýð-
ing þess þá ekki augljós?”
I lok þessarar setningar varð röddin hraðmælt, en
hljóðnaði svo að fullu.
Dr. Whymant sótti fleiri slíka fundi og átti frekari
samræður við hinn ósýnilega gest eða raddgjafa. Eitt
skipti minntist röddin á rit „sem þú (Whymant) samd-
ir fyrir Mongóla”. Hér virtist átt við mongólskt mál-
fræðirit sem Whymant gaf út en öllum var ókunnugt
um að væri hans verk.
Naumast verður annað talið en þetta sé allmerki-
legt. Ekki kunni miðillinn orð í kínversku og enginn
fundarmanna, að undanskildum ræðumanninum
sjálfum. Og ekki er það sérlega aðgengileg skýring, að
allt þetta hafi miðillinn sótt í vitund dr. Whymants,
a.m.k. naumast það sem hann gat ekkert vitað um,
SO Vikan 26. tbl.