Vikan - 31.05.1984, Blaðsíða 31

Lyktarskynið
er eitt af þvi sem öll
spendýr eiga sameiginlegt og hvert
beirra hefur sina eigin likamslykt.
En maðurinn hefur sérstöðu
þar eins og oft áður — hann er eina
dýrið sem reynir að breytaeigin lykt
visvitandi. Af þessari áráttu hans hefur
sprottið mikill iðnaður við framleiðslu hinna ýmsu
ilmefna.
Upphaflega virðist aðaltilgangurinn með notkun
lyktarefna á mannslíkamann vera að hylja óþef.
Sagnir herma að Kleópatra hafi verið kvenna
fegurst á sínum tíma en víst þætti hún varla með
þrifnari kvenverum i dag. En henni og Markúsi
Antóníusi stóð þrifnaðurinn ekki svo mjög fyrir
þrifum — bæði höfðu þess i stað einstakt dálæti á
ilmvötnum.
Mörgum öldum síðar áttu íbúar Grasse i Suður-
Frakklandi í vandræðum með það orðspor sem af
bænum fór i nágrannahéruðum. Þeir voru frægir
fyrir vonda lykt sem stafaði af þvi að flestir bæjar-
búar stu'nduðu kvikfjárrækt. Að auki höfðu þeir
ýmsan hliðariðnað, sútunarverkstæði voru mörg og
þar var meðal annars unnið að hanskagerð. Til að
fela kindalyktina úr hönskunum (þvi fæstir vilja
ilma eins og blessuð sauðkindin) hófu þeir að nudda
ilmi af rósum og jasminum í skinnið. Þannig hóf
önnur iðngrein göngu sina hjá þeim — ilmvatns-
framleiðsla i lok sextándu aidar.
Ilmvatnið á sér eitt nafn á alþjóðamáli — par-
fum — sem upphaflega er komið úr latinu:
per — í gegnum — og fumes — reykur.
Upprunaleg merking er þannig í rauninni ,,í gegn-
um reyk" og visar þar greinilega til vinnsluaðferð-
arinnar. Mannskepnan uppgötvaði líka mjög fljótt
að ef eldur var borinn að sumum trjátegundum
myndaðist ilmur og hann var óspart notaður til að
gleðja guðina, þvi hvað gat mildað meira hörð
hjörtu refsiguðanna en ilmandi reykjarstrókur
beint til himins? Anga þessa siðar má ennþá finna
á islenskum heimilum um jólahátíðina þar sem
greni er brennt til að ná hinni einu sönnu ,,jóla-
lykt". Að vísu bannaði kaþólska kirkjan á miðöld-
um notkun ilmvatna ásamt ýmsu öðru sem þá var
orðið syndsamlegt með afbrigðum og það voru
svo krossfararnir sem innleiddu spillinguna i Evr-
ópu á nýjan leik. Núna eru ilmvötnin mörgu fólki
jafnnauðsynleg og matur eða húsaskjól. Því birt
um við fróðleik um löginn leyndardómsfulla á
næstu síðum í sérstökum blaðauka um ilmvötn.