Vikan - 17.04.1986, Blaðsíða 16

LÆKNISVITJUN
Hér á síðunni birtast svör læknanna Gests Þorgeirssonar, Helga Krist-
bjarnarsonar, Jóhanns Ágústs Sigurðssonar, Leifs Bárðarsonar, Óttars
Guðmundssonar og Sigurðar Guðmundssonar við spurningum lesenda.
Nú eru liðnar nokkrar vikur síðan við hófum þetta nýmæli og hefur
það mælst afar vel fyrir. Við biðjum fólk að vera þolinmótt þó að svör
við spurningum þess birtist ekki strax. Við reynurm að sinna öllum.
Við bjóðum lesendum bæði að senda bréf með vandamálum sínum
og hringja. Hringja má á þriðjudags- og miðvikudagsmorgnum frá níu
til tólf. Bréfin, sem við fáum, verða að vera stutt, skýr og málefnaleg.
Við birtum þau gjarnan undir dulnefni en nafn og heimilisfang verður
að fylgja. ., , , . .........
Utanaskriftiner: Lækmsvitjun
Vikan
Frjáls fjölmiðlun hf.
Pósthólf 5380
125 Reykjavik
mniio-
DEPRESSIVE
SPURNING:
Ég er 22ja ára og var fyrir 6 árum
lögð inn á geðdeild vegna maníu,
Síðan hef ég tvisvar verið lögð inn
og var úrskurðuð
manio-depressive. Fyrir 2 árum
sleit ég sambandinu við lækninn
og hætti að taka lyfið lithium. Mér
hefur gengið vel í einkalífinu og
vinnunni síðan en langar til að
spyrja: Eru til einhver áhrifarík ráð
við þessum sjúkdómi önnur en
lyf? Er ástæða til að óttast að ég
fari í þunglyndi eða maníu fyrst
ég hef haldið jafnvægi í eitt ár?
Hefur áfengi neikvæð áhrif á
þennan sjúkdóm og á hvern hátt
þá?
Skiptir reglulegur svefn og
mataræði máli til að halda daglegu
jafnvægi?
SVAR:
Þessi sjúkdómur, sem stundum
er kallaður sveiflusjúkdómur, eln-
kenn/st af geðsveiflum þar sem
skiptist á oflaeti og þunglyndi.
Oflætistímabilið varir venjulega
nokkrar vikur en þunglyndið getur
varað nokkra mánuði.
Þessi sjúkdómur virðist vera
árstíðabundinn og ýmislegt bend-
Ir til að dagsbirta og klukkur
líkamans, sem stjórna svefni og
vöku, hafi áhrif á hann. Um horfur
er erfitt að dæma og þótt þessi
sjúkdómur hafi tilhneigingu til að
endurtaka sig þá eru sem betur fer
margir sem læknast alveg. Eina
lyfið, sem vitað er að geti fyrir-
byggt hann, er lyfið sem þú nefnir,
það er lithium. Lithium er steinefni
sem finnst i náttúrunni og er skylt
matarsalti. Ekki er vitað til að það
hafi skaðleg áhrif á líkamann ef
það er tekið i réttum skömmtum.
Önnur ráð gegn þessum sjúk-
dómi eru reglusamt iíferni og að
forðast að lenda i streitu. Ýmislegt
bendir til að svefn sé lykilatriði í
þessum sjúkdómi. Það er þvi ráð-
legt að reyna að halda sig við
eðlilegan svefntíma. Flestum
hentar að sofna um miðnætti og
sofa i um það bil sjö og hálfa
klukkustund og mikilvægt er að
láta þetta ekki fara úr skorðum um
helgar. HæfHeg útivera á þjartasta
tima dags, einkum að vetrinum
til, kann einnig að hafa viss fyrir-
byggjandi áhrif á sjúkdóminn.
Hvað mataræði varðar er rétt að
forðast óhóflega kaffidrykkju og
mjög saltan mat. Miklar reykingar,
sérstaklega á kvöldin, og áfengis-
notkun geta stuðlað að óregluleg-
um svefni. Áfengisnotkun getur
einnig valdið streitu sem er öllum
óholl.
Þeir sem hafa sveiflusjúkdóm
þurfa, svipað og til dæmis sykur-
sjúkir, að taka ábyrgð á sjúkdómi
sínum og gæta meiri reglusemi en
aðrir og sýna mikinn viljastyrk til
að læknast af sjúkdómnum.
HJARTAÐ
SLEPPIR ÚR
SPURNING:
Mér finnst stundum eins og
hjartað í mér sleppi úr slagi eða
hreinlega stoppi. Ég er hræddur
við þetta því ég held kannski að
ég sé kominn með hjartasjúkdóm.
Er það möguleiki þótt ég sé bara
tæplega fertugur? Hvað getur þú
ráðlagt mér í þessu sambandi?
SVAR:
Þvi miður er það svo að áunnir
hjartasjúkdómar, eins og krans-
æðasjúkdómar, geta lagst á fólk á
þinum aldri, einkum ef það reykir
mikið. Sem betur fer er það sjald-
gæft og allar líkur eru á þvi að
einkenni þin séu ekki vegna
hjartasjúkdóms.
Aukaslög geta komið frá for-
hólfum hjartans og valda þau
sjaldan miklum óþægindum og
yfirleitt er engin ástæða til að
meðhöndla þau eða hafa af þeim
áhyggjur. Um aukaslög frá slegl-
um hjartans getur gegnt öðru
máli. Ef þau eru mjög tíð, koma i
runum eða valda miklum óþæg-
indum, svo sem svima eða yfirliða-
kennd, getur verið ástæða til að
meðhöndla þau. Meginatrlði er
þó að kanna hvort um undirliggj-
andi hjartasjúkdóm geti verið að
ræða þvi aðalástæða fyrir þvi að
setja fólk á meðferð við hjartslátt-
aróreglu eru tið aukaslög frá
sleglum hjartans i fólki með hjarta -
sjúkdóm. Til þess að komast að
skynsamlegri niðurstöðu skoðar
læknir viðkomandi og ákveður
hvort ástæða sé til frekari rann-
sóknar, til dæmis með upptöku á
hjartslætti í sólarhring með svo-
nefndri holtersritun. Með henni
fást einmitt upplýsingar um hvers
konar aukaslög er um að ræða,
hversu tíð og svo framvegis. Einn-
ig er sjúklingurinn látinn merkja
við ef hann fær einkenni og er
upptakan frá þessum tima skoðuð
mjög náið til þess að kanna hvort
hjartsláttaróregla geti verið
ástæða einkennanna. Auk auka-
slaga getur verið um ýmislegt
annað að ræða, svo sem leiðslu-
truflanir, hröð hjartsláttarköst og
fleira og getur orðið að bregðast
við þeim vandamálum á annan
hátt. Fólk á þínum áldri hefur þó
mjög oft eitt og eitt aukaslag. Ef
ekkert kemur fram við læknisskoð-
un, sem bendir til hjartasjúkdóms,
er engin ástæða til meðhöndlunar
með neins konar lyfjum. Mörgum
finnast þessi aukaslög meira áber-
andi ef þeir drekka mikið kaffi eða
reykja mikið og er það þá góð
ástæða til að hætta hinu síðar-
nefnda og draga úr hinu fyrr-
nefnda. Ef þessi einkenni þín eru
þrálát eða nýtilkomin eða hafa
ágerst finnst mér sjálfsagt að þú
leitir til þíns læknis og fáir málið
athugað.
ÚREGLU-
LEGAR
BLÆÐINGAR
SPURNING:
Um síðustu áramót voru tvö ár
liðin frá því að ég byrjaði að hafa
blæðingar. Vandamálið er að þær
eru ekki enn orðnar reglulegar. Er
þetta óeðlilegt? Á ég að leita
læknis, ef svo er, og hvað gerir
læknirinn?
SVAR:
Blæðingar geta verið mjög
óreglulegar fyrstu árin eftirað þær
byrja og það er ekkert óeðlilegt
við það. Blæðingarnar sjátfar eru
aðeins lokastig mjög flókins sam-
spils milli hormóna i líkamanum.
Talið er að fyrsta stigið eigi sér
stað i miðtaugakerfinu. Hvetjandi
efni, svonefnd FSH og LH, berast
frá heiladinglinum til eggjastokk-
anna. Við það fara eggjastokkarnir
að framleiða hormón sem nefnist
östrogen. Aukið magn östrogena
verkar síðan oft hemjandi á heila-
dingulinn. Við egglos kemursíðan
nýtt hormón til sögunnar sem
nefnist progesteron. Þessi horm-
ón hafa síðan áhrif á slimhúð
legsins og leiða til blæðinga með
vissu millibili. Fyrstu blæðingar
stúlkna eru oftast án þess að egg-
los eigi sér stað. Það er þvi ekki
fyrr en mjög nákvæmt samspil
milli þessara hormóna hefur þró-
ast að blæðingar verða reglulegar.
Ef engin önnur einkénni en
óreglulegar blæðingar eru til stað-
ar mun læknirinn eða hjúkrunar-
fræðingur útskýra þau mál nánar.
Ef önnur óþægindi fylgja þessu
líka getur verið að það þurfi að
skoða það nánar til dæmis með
„kvensjúkdómaskoðun". Slíkt er
þó mjög einstaklingsbundið og
afar sjaldgæft.
16 VIKAN 16. TBL.