Vikan - 16.07.1987, Qupperneq 24

Hugur og heilsa - 4. grein
Breytt sjálfsímynd
Um dáleióslu, sjálfsefjun og
beitingu imyndunaraflsins
Engum dettur að líkindum í hug að neita
þeirri staðreynd að þær hugmyndir, sent ein-
staklingar gera sér um sjálfa sig og getu sína,
hafi veruleg áhrif á líf þeirra. Hér er ekki
aðeins átt við meðvitaðan hugsunarhátt ein-
staklingsins heldur einnig þær hugmyndir sem
finna má í dýpri hugarfylgsnum dulvitundar-
innar. Mýgrútur af rannsóknum og vísinda-
legum athugunum af ýmsu tagi hefur ieitt í
ljós að væntingar fólks (við hverju það býst
eða ætlast) hafa afgerandi áhrif á framvindu
mála. Þannig geta fyrirframskoðanir vísinda-
manna haft veruleg áhrif á niðurstöður til-
rauna, hvort sem menn eða dýr eiga í hlut.
Vísindamenn rannsaka
áhrifamátt væntinga
Hópi tilraunamanna var til dæmis
talin trú um að ákveðin rotta byggi
yftr mun meiri greind en aðrar rottur
sem þeir höfðu til rannsókna. Fljót-
lega kom í ljós að þessi sama rotta
var mun fljótari að fara í gegnum
völundarhús og skaraði að öðru leyti
fram úr öðrum rottum. Væntingar
vísindamannanna höfðu á einhvern
hátt haft áhrif á frammistöðu rottunn-
ar. ímyndunin var þannig orðin að
veruleika. Á sama máta var kennara
sagt frá því að ákveðinn hópur barna
hefði hærri greindarvísitölu en annar
hópur í sama bekk. í raun var enginn
merkjanlegur munur á börnunum.
Hópnum var síðan skipt í tvo bekki
og kennarinn beðinn um að koma eins
fram við báða bekkina. Átta mánuð-
um síðar reyndust „gáfuðu“ börnin
vera undantekningarlaust með hærri
einkunnir og árangur þeirra á greind-
arprófi var 28% meiri en hinna
barnanna. Hugmyndir kennarans örv-
uðu þannig vitsmunaþroska barn-
anna.
Það'er vel þekkt staðreynd að marg-
ir læknar nota svonefnt ,,placebo-lyf ‘
með góðum árangri, þ.e. óvirkt efni
sem hefur akkúrat ekkert læknisfræði-
legt gildi. Þannig er vitað að sykurpill-
ur, sem gefnar hafa verið til að
fullnægja þörf sjúklingsins fyrir lyfja-
mile
Émile Coué (1857-1926) var upp-
hafsmaður sjálfsefjunar í Vestur-
Evrópu. Hann ráðlagði sjúklingum
sínum að endurtaka í síbylju:
„Sérhvern dag, á sérhvern hátt,
líður mér betur og betur.“ Rann-
sóknir vísindamanna virðast gefa
ótvírætt til kynna að uppástungur,
sefjun og væntingar hafi mikinn
áhrifamátt í sér fólginn.
meðferð, hafa ráðið bót á ótrúlegustu
kvillum. Sjúklingurinn hefur vænst
þess að hljóta bata og þess vegna orð-
ið að ósk sinni.
Athugun, sem gerð var við Har-
vard-háskólann, gaf ótvírætt til kynna
að sefjun og væntingar höfðu mikil
áhrif í þá veru að minnka sársauka
hjá sjúklingum sem gengið höfðu und-
ir uppskurð. Sumum sjúklinganna var
gefíð morfin til að stilla kvalirnar en
aðrir fengu þrúgusykur. Niðurstaðan
var sú að af þeim hópi, sem fékk
morfin, losnuðu um 52% sjúkling-
anna við sársaukann en um 40% af
þeim er fengu placebo-lyfið.
Margir vísindamenn eru nú sann-
færðir um að stór hluti af því gagni,
sem lyfjameðferð gerir, sé ekki vegna
lítt skilinna verkana lyfjanna heldur
vegna hinna huglægu áhrifa. Læknir-
inn býst við því að lyfið virki, sjúkling-
urinn gerir það sömuleiðis og þess
vegna virkar það. Franski líffræðing-
urinn René Dubos (stundum kallaður
„samviska læknisfræðinnar“) fullyrðir
jafnvel að „níutíu prósent allra mein-
semda, sem fólk leitar með til læknis,
læknast án nokkurrar meðferðar“.
Dubos telur að gagnsemi lækna felist
fyrst og fremst í því að veita fólki
huggun og uppörvun og það sé upp-
örvunin sem gerir það að verkum að
fólk læknar sig sjálft.
Aðferðir sem notfæra sér
ú'mbreytingarkraft hugans
Sú skoðun að hugræn iðkun geti
stuðlað að lækningu krabbameins
þykir heldur ótrúleg og er ekki al-
mennt viðurkennd meðal lækna. Samt
24 VIKAN 29. TBL