Vikan - 23.03.1989, Blaðsíða 41

Fjórtán árum eftir að Morgan Robertson skrifaði bók sína „Þegar Titan fórst“ náði sagan
heimsathygli. Þá fórst nefnilega hið risastóra skip Titanic, sem var alveg eins og
skipið sem lýst var í bókinni....
síðar vera spámannleg um reynslu fram-
tíðar. Hann skrifaði þetta: „Þetta er einmitt
það sem gæti gerst og mun gerast, ef slík
skip eru látin leggja í haf án nægilega
margra björgunarbáta."
Nokkrum árum síðar skrifaði Stead
grein í tímarit, þar sem hann lýsir sjóslysi,
þar sem skip rekst á ísjaka. Þótt kynlegt
kunni að þykja, þá dreymdi Stead einnig
draum þar sem hann sá sjálfan sig standa á
þilfari sökkvandi skipsins Titanic - þar var
hann án björgunarbeltis og síðasti björg-
unarbáturinn var kominn á sjóinn og hvarf
inní nóttina.
En Stead vísaði á bug öllum viðvörun-
um og teiknum um framtíð sína og fórst
með Titanic 1912.
Öðru máli var að gegna um einn landa
hans J. Connon Middleton. í bréfi sem birt
var í tímariti breska sálarrannsóknarfélags-
ins í Lundúnum, skýrði Middleton firá
.,óþægilegum“ draumi, sem hafði mjög
dapurleg og lamandi áhrif á hann. Hann
sagðist hafa pantað far með Titanic til þess
að fara á ráðstefnu í New York. Tíu dögum
áður en skipið átti að fara, dreymdi hann
um skip sem flyti á sjónum með kjölinn
upp, en farþegar og skipshöfn á sundi í
kringum skipið. Enn dreymdi hann sama
draum næstu nótt, en í þetta skipti sagði
hann konu sinni frá draumnum og sagðist
hafa séð þetta eins og hann svifi í loftinu
yfir skipsflakinu. Tveim dögum síðar fékk
hann skeyti um það að ráðstefnunni væri
frestað og var hann þá ekki lengi að af-
panta farið. Það reyndist gæfúspor.
Colin MacDonald, 34 ára gamall vél-
stjóri, hefði einnig getað farist með Titan-
ic. Hann hafði hins vegar mjög sterka til-
flnningu þess að einhver ógæfa vofði yflr
hinu mikla nýja skipi. Þrisvar sinnum neit-
aði hann að láta skrá sig sem 2. vélstjóra á
Titanic. Árið 1964 yfirheyrði kunnur am-
erískur sálkönnuður dóttur MacDonalds.
Hún sagði honum, að faðir hennar hefði
haft „mjög sterka tilfinningu þess“ að
eitthvað myndi henda Titanic, en það
hefði komið fýrir áður, að hann hefði séð
fram í tímann og framtíðina. Sá 2. vélstjóri
sem tók við starfi MacDonalds í hans stað
drukknaði.
Um það leyti sem þetta hræðilega sjó-
slys varð var 20. aldar maðurinn að byrja
að efast um þá efnishyggjuheimspeki, sem
hafnaði því sem ekki var hægt að útskýra.
Þannig var litið á forspá, þ.e. þekkingu á
framtíðar atburðum án skilningarvitanna
fimm, sem gabb eitt og svik. Það var þann-
ig ekki álitið breyta neinu hvort þessi vit-
neskja kæmi fram í draumum, lófalestri,
stjörnuspeki eða einhverri sérstakri til-
finningu — venjulega ógnandi.
í bók sinni Nostradamus, vitnaði höf-
undurinn, James Laver í firóðleiksmann
nokkurn, sem lýsir þessu svona: „Þegar 19.
öldinni var að ljúka, þá virðast rökhyggju-
menn og efhishyggjumenn hafa verið al-
mennt ríkjandi yfir hugsun mannsins. En
þegar á menn sækir þungi og tilfinning fýr-
ir yfirgnæfandi voða, þá taka menn að efast
um rökhyggjuna, og snúa sér gjarnan að
gamalli hjátrú, sem þegar allt er skoðað er
ekki eins mikil hjátrú og sumt menntað
fólk kann að halda.“
Samkvæmt skoðunum þessara lærðu
manna, sem öllu réðu um hugsanir fólks í
langan aldur, er ekki hægt að sjá ffam í
tímann. Öllum hugsandi mönnum er nú
orðið ljóst, að þetta er algjör misskilning-
ur, því á öllum tímum hefur verið uppi
fólk sem búið hefúr yfir þessum fúrðulegu
hæfileikum. Þannig eru fornrit okkar fúll af
frásögnum af slíku fólki og berdreymi til
dæmis þykir ekkert nýnæmi á íslandi, svo
eitthvað sé nefnt.
En allt snýst þetta um skilninginn á
tímanum, sem hefúr ekki reynst vera
áframhald eins og filma sem sýnd er. En
umræða um tímann er fýllilega efni í ann-
að erindi, svo látum þessu lokið að sinni.
6. TBL. 1989 VIKAN 39