Menntamál - 01.10.1953, Síða 28

94
MENNTAMÁL
ar drepi niður allt athafnalíf. Aftur á móti er skortur á
skólafræðslu eitt mesta vandamál þeirra þjóða, sem dreg-
izt hafa aftur úr í framleiðsluháttum og annarri menn-
ingu.
Þetta ættu þeir að hugleiða, sem halda því fram, að
skólar séu utanveltu atvinnulífsins. Því er alveg öfugt
farið. Þeir eru undirstöðustofnanir þess.
Mig langar að rifja upp fáein atriði úr sögu ís-
lenzkrar barnafræðslu til þess að varpa ljósi yfir það
ástand, sem hér ríkti, áður en barnaskólar tóku til starfa,
og þær breytingar, sem stofnun skóla hafði í för með sér.
Barnaskóli starfaði fyrst í Reykjavík á árunum 1830—
1849, en lagðist þá niður sakir fjárskorts. Það kostaði 13
ára baráttu að stofna nýjan skóla, og börðust þó beztu
leiðtogar þjóðarinnar fastlega fyrir málinu nærri því á
hverju þingi. Eru umræður um það harla fróðlegar. Jón
Sigurðsson lýsir ástandinu í bæjum og sjóþorpum m. a.
á þessa leið: „Það er sorglegt að sjá, hvernig börn á þess-
um stöðum liggja eins og dýr upp við bæjarvegginn allan
daginn og venjast á það sem börn að gjöra ekkert og læra
ekkert, þetta er því miður of satt og kemur líka fram á
hinum fullorðnu." Sem dæmi um gagnrök andstæðinga
hans má nefna þessi orð úr ræðu hans: „Mér þykir merki-
legt, að nokkur menntaður maður skuli segja, að barna-
skóli sé þrældómsmerki á enni manna.“ Jón Hjaltalín
landlæknir komst þannig að orði: „Hér sjá menn of mik-
ið af því, hvernig börnin hlaupa tilsjónarlaust svo að segja
allan daginn sjálfala um göturnar, gluggar eru brotnir,
steinum kastað í hesta og stundum á menn, og um þetta
er börnum kennt, og mun stundum allt of mikið hæft í
því.“
Við skulum bera þessi ummæli saman við önnur um-
mæli, sem rituð standa í Þjóðólfi 11. okt. 1875. Mun höf-
undur þeirra vera séra Matthías Jochumsson. Að minnsta
kosti eru þau sögð á ábyrgð hans, þar eð hann var rit-