Menntamál - 01.12.1957, Blaðsíða 94

284
MENNTAMÁL
að spyrja: Hvers konar skóla þarfnast þjóðfélögin, þarfn-
ast börnin? Það þarf að laga stofnunina eftir kröfu að-
stæðnanna, en ekki þröngva veruleikanum undir ótíma-
bæra skipan stofnunarinnar.
Margir skólamenn hafa tekið krufningu þessa óstinnt
u.pp, þeim fannst vegið að sér, þótt alltaf hafi verið tekið
fram, að þróun skólastofnunarinnar sjálfrar hafi leitt til
þess ástands, sem nú er, en hæfni kennaranna ekki dregin
í efa, enda sé hér um þróunarfyrirbæri almenns eðlis að
ræða, svo að öll gagnrýni á aðferðum einstaklinga hjaðn-
ar hjá því.
Það hefur ekki legið á verksviði kennara til þessa að
rannsaka samtíma sinn og samfélag, forsendur starfs síns
og starfshætti með hliðsjón af dýpri rökum félagslegra
breytinga. En svo virðist sem ekki verði hjá því komizt
lengur, hafi fræðimenn þeir og skólafrömuðir, félagsfræð-
ingar og sálfræðingar rétt fyrir sér, sem í hefur verið
vitnað hér að framan. Ef hlutirnir eiga að breytast til
batnaðar, getur enginn staðið fyrir breytingunum eða
jafnvel umbyltingunum nema kennararnir sjálfir, gagn-
menntaðir um hlutverk sitt, næmir á nýjar aðferðir,
áhugasamir um að veita skólanum aftur fjöregg sitt:
menntagildið, þau tengsl við veruleikann, sem manna og
mennta fólkið.
Þessi inngangur að máli mínu er orðinn svo langur af
tveim ástæðum: Eitt er, að það er örðugt að gefa hug-
mynd um allan þann aragrúa rita, blaða- og tímarits-
greina, nefndarálita og ræðuhalda, sem um vandamál skól-
ans hafa fjallað frá nútíma sjónarmiði, án þess að vera
langorður nokkuð, jafnvel þótt aðeins grófustu útlínur
verði ljósar. Meir um vert er þó hitt, að mér þykir ekki
rétt né tiltækilegt að lýsa ákveðnum tillögum og tilraun-
um til úrbóta á mjög knýjandi vandamálum án þess að
geta sögulegs aðdraganda bæði vandamálsins og lækning-