Heima er bezt - 01.02.1959, Blaðsíða 9

HALLDÓR STEFÁNSSON:
ÆviJ)áttur
ArnLjargar Bjarnadóttur Kjerulf
að bar til á bænum Illugastöðum í Laxárdal í
Húnavatnssýslu 8. ágúst árið 1781, að vinnu-
kona á bænum, Kristín Guðlaugsdóttir að nafni,
ól meybarn, sem við skírn hlaut nafnið Arn-
björg, fallegt nafn og fremur fágætt á þeim tíma. Faðir
barnsins var bóndinn á Skálárhnjúki, Bjarni Jónsson, er
síðar bjó í Kálfárdal í Gönguskörðum, og við þann bæ
hefur þessi dóttir hans verið kennd, þótt aldrei hafi
hún að líkindum komið þar.
Þessi mær var þannig getin í meinum og sennilega
óvelkomin öllum, nema þá ef til vill móðurinni. En hún
virðist ekki hafa verið þess umkomin að geta haft dótt-
urina hjá sér. Og í húsi föðurins virðist ónógt hjarta-
rúm eða aðrar heimilisástæður hafa hamlað því, að hún
fengi þar fóstur. Henni var fengið uppfóstur hjá beykis-
hjónum dönskum í Höfðakauptúni á Skagaströnd, Jó-
hanni Matthiesen að nafni. Ekki má vita að óreyndu,
hvað til gæfu verður og vegs. En á annan veg og ólíkan
myndi ævi Arnbjargar litlu hafa orðið, ef hún hefði
alizt upp í föðurranni.
Hjá beykishjónunum ólst mærin upp til fermingar-
aldurs. Þá fór hún á vist hjá öðrum dönskum hjónum
í Höfðakauptúni, Schram verzlunarstjóra og konu hans,
sem léttastúlka húsmóðurinnar við innanhússtörf. Stóð
svo um sinn.
Arnbjörg Bjarnadóttir þroskaðist vel og mannaðist
í uppvexti og var komin í ungmeyjarblóma, þegar tig-
inn gest bar að garði Schrams. Það var hæstráðandi til
lands og sjávar yfir fslandi, Jörundur Hundadagakon-
ungur.
Sá orðrómur hafði borizt um landið af Jörundi, að
hann vildi hafa vildarþjónustu til sængur eigi síður en
til borðs. Þess er ekki getið, hver fylgdi honum til
sængur um kvöldið. Líklega hefur það verið Schram
sjálfur eða frúin. En um morguninn féll það í hlut hinn-
ar blómlegu ungmeyjar að bera honum lcaffi á sængina.
Vegna orðrómsins af Jörundi var það með nokkrum
ugg að hún gekk í herbergi hans. Þegar hún hafði á-
varpað hann með morgunkveðju og látið kaffibakkann
á borðið við rúmið, greip hann snöggt um framhand-
legg hennar beran og sagði: „De er kold, min Pige.“
Henni varð felmt við, sleit sig lausa og hvarf sem
bráðast til dyra.
Frá Schrams-hjónum vistaðist Arnbjörg til Jakobs N.
Havsteens, verzlunarstjóra á Hofsósi. Þar var hún að-
eins eitt ár. Frá því ári minntist hún unaðsríkrar ferðar
á fögru vorkvöldi út á Þórðarhöfða.
Frá Hofsósi vistaðist Arnbjörg til Hemmertshjóna á
Akureyri. Brátt eftir það kynntist hún ungum bónda-
syni úr nágrenninu, Sigurði, syni Jakobs bónda Þor-
valdssonar í Kaupangi. Leiddu þau kynni til hjúskapar.
Fengu þau lauslega ábúð í Kaupangi með foreldrum
hans.
Eftir fárra ára sambúð missti Arnbjörg mann sinn.
Hann drukknaði á Grímseyjarsundi 1818. Þau höfðu
eignazt einn son, Kristján Frímann að nafni. Hann var
þá orðinn fjögra eða fimm ára. Stóð Arnbjörg uppi
með þennan son sinn einstæð og staðfestulaus.
Um þessar mundir voru þeir Scheel og Frisak við
landmælingar á Austurlandi og höfðu aðsetur á Vopna-
firði. Þeir höfðu áður haft bækistöðvar á Akureyri og
voru því kunnugir þar.
Með vist sinni og innanhússþjónustu hjá einni fjöl-
skyldu danskri eftir aðra, var Arnbjörg orðin leikin í
að tala dönsku og hafði kynnzt dönskum matháttum og
umgengnisvenjum. Að líkindum hefur það verið af
þessum ástæðum, að hún réðst ráðskona til landmælinga-
mannanna sumarið 1819. Má vera, að það hafi verið
fyrir atbeina eða milligöngu Hemmerts-hjóna, sem
voru báðum aðilum kunnug.
Þetta sama ár var skipaður fjórðungslæknir á Austur-
landi Jörgen Kjerulf, danskur maður. Hann settist að
fyrst í Eskifjarðarkaupstað. Um sumarið kom hann
til Vopnafjarðar. Hefur hann þá hitt mælingamennina
samlanda sína og kynnzt ráðskonu þeirra. Og með því
að mælingamennirnir þurftu ráðskonunnar ekki við
lengur en til haustsins, en hins vegar var Kjerulf læknir
ókvæntur og var ráðskonu vant, réðst svo, að Arnbjörg
færi til hans um haustið. Varð kynning þeirra svo skjót
og náin, að þau gengu í hjúskap þegar 26. október um
haustið.
Næsta vor fluttust þau að læknissetrinu Brekku í
Fljótsdal. Bjuggu þau þar ellefu ár og eignuðust fjögur
böm, Andrés Hermann 1. jan. 1821, Dorotheu Lovísu
7. marz 1822, Jóhönnu Sigríði 1. apríl 1826 og Kristján
Jörgen 1. marz 1832.
Að áliðnu ári 1831 (11. des.) dó Kjerulf læknir. Arn-
björg stóð þá uppi ekkja í annað sinn með þrjú böm
ung og það fjórða í vonum. Kristján Frímann, sonurinn
af fyrra hjónabandi, var kominn á þroskaaldur.
Dvalarárin á Brekku má ætla að Arnbjörg hafi lifað
rósömu og áhyggjulitlu lífi. Hún situr í einna mestu
virðingarsæti húsmæðra héraðsins og nýtur álits sem
Heima er bezt 49