Æskan - 01.02.1969, Blaðsíða 26

„Bóndi er bústólpi,
bú er landstólpi,
því skal hann virður vel.“ —
— Bréf barst þættinum frá dreng, sem
nefnir sig ,,Einn áhugasamur". Hann hefur
áhuga á því að verða þóndi í sveit og
biður um miklar upplýsingar því viðvikj-
andi. Skulum við nú ræða málið.
Þegar landnámsmenn komu hingað til
íslands fyrir meira en þúsund árum, tóku
þeir næstum allir að erja landið og stunda
búskaþ, þótt ýmsir þeirra, er við sjávar-
síðuna bjuggu, færu einnig fljótt að sinna
fiskveiðum. Má því segja, að landbúnað-
urinn sé elzta atvinnugreinin hér á landi.
Nú á dögum starfa aðeins 12% þjóð-
arinnar að landbúnaði. Þessi tiltölulega
fámenna stétt sér þó allri þjóðinni fyrir
eftirtöldum matvælum til daglegrar neyzlu:
mjólk, skyri, ostum, smjöri, kjöti og einn-
ig nokkru af garðávöxtum. Sumir bændur
hafa eingöngu kýr sem bústofn og kallast
það kúabú, aðrir hafa aftur á móti kýr
aðeins til þess að fá mjólk handa heimilis-
fólki en því fleira sauðfé. Það kallast fjár-
bú. Þetta fer aðallega eftir því, hvar
bóndabærinn er staðsettur. Tökum t. d.
bónda, sem á heima nálægt mjólkurbúi
eða mjólkurvinnslustöð. Honum mundi
hentara að búa með það fyrir augum að
selja mjólk, en hafa þá færra sauðfé, þótt
margir bændur hafi að vísu hvorttveggja,
kýr og kindur. Aðrir bændur eru þannig í
sveit settir, t. d. langt fram til dala, að það
er mjög erfitt fyrir þá að koma frá sér
mjólkinni daglega á markaðinn. Þeir kjósa
þá margir hverjir heldur að hafa fjárbú.
Sumar jarðir henta einnig betur til sauð-
fjárbeitar en aðrar. Einnig eru til garð-
yrkjubændur, sem næstum eingöngu lifa á
garðrækt, munu það helzt vera þeir, sem
eiga land með jarðhita.
Störfin á sveitabæjum eru margvísleg og
breytileg eftir árstíðum. Þau voru erfið áð-
ur fyrr, þegar allt varð að vinna með hand-
afli einu saman. Nú á dögum er þetta orð-
ið allt öðruvísi vegna bættra samgangna
og mikillar vélanotkunar. Vorstörfin eru
helzt þau að bera áburðinn á túnin, sinna
um lambféð, húsaviðgerðir, viðhald tún-
girðinga o. fl. Sumarið sjálft fer allt í það
að afla heyjanna fyrir komandi vetur. Á
haustin þarf að ná fénu af fjalli og slátra
því, sem ekki er sett á. Þá fer einnig fram
upptaka garðávaxta. Á vetrum er aðal-
vinnan í sveitinni sú að hirða búpeninginn,
þ. e. kýr, kindur og hesta, og koma mjólk-
inni á markaðinn.
Góðir kostir bónda eru m. a. þeir, að
hann sé hraustur og verklaginn maður og
hafi gaman af því að umgangast skepnur.
Hann fer vel með búfé sitt og kappkostar
að framleiða sem mest og bezt með sem
minnstum tilkostnaði. Honum falla vel úti-
störf. Hann gengur vel um hús og hey-
garða og hann hefur þrifalegt kringum bæ-
inn sinn. Sagt er að góður fjármaður sé
sá, sem getur setið í klukkustund á réttar-
veggnum og horft á uppáhaldsána sína,
án þess að láta sér leiðast!
Sá bóndi, sem á jörð sína skuldlausa og
snoturt bú, er ekki ósvipaður konungi í
ríki sínu. Jörðin hans hefur sérstakt nafn,
Gullbrekka, Mikligarður, Grund o. s. frv.
Jarðirnar hafa einnig sín eigin landamerki,
þótt þar standi ekki landmæraverðir, Kkt
og í konungsríkjunum úti í heimi.
Góður bóndi verður að vera vökull og
sívinnandi að búi sínu. Að vorlagi þarf
hann að huga vel að lambfénu, koma ný-
bornum ám í hús með lömb sín, ef gerir
vont veður. Hann þarf að fylgjast með því,
hvort nýfæddu lömbin „komist á spena“
og ósjaldan þarf hann að vaka yfir kúm
sínum í fjósinu, þegar þær eru komnar
að burði, þ. e. a. s. eiga kálfa. Stundum
þarf hann að sækja dýralækninn.
Góður bóndi er dýravinur og lætur sér
annt um, að skepnum hans líði vel, enda
er það hlutur, sem borgar sig. Vel með-
farnar skepnur gefa meiri afrakstur, tekjur
búsins verða meiri.
Störf við landbúnað.
Hvanneyri í Borgarfirði.
Hólar í Hjaltadal.
Hvað viltu verða?
90