Æskan - 01.02.1969, Blaðsíða 34

Lhn gang
PEÐANNA
í upphafi skákarinnar standa
tvær liervæddar iiðssveitir
livor gagnvart annarri. Stóru
mennirnir, sem kalla mætti
stórskotaiiðið, eru einni reita-
röð aftar en peðin, sem þá
gætu verið fótgönguliðið. Peð-
in eru veikustu mennirnir i
skákinni og er ]>að vegna þess,
hve takmarkaðan gang þau
hafa. Peð getur aðeins gengið
beint fram eftir sinni upphaf-
legu reitaröð, og komi einhver
maður í veg fyrir það, verður
peðið að stanza, því að það get-
ur ekki lioppað yfir mann eða
drepið lieint fram. Peðin geta
aðeins drepið menn á næstu
reitaröðum við sína röð og þá
ætíð á ská fram á við. í liyrj-
un má leika peði tvo reiti fram
ef henta þykir.
Nú er til það fyrirbrigði í
gangi peðanna, sem heitir „að
drepa i framlijáhlaupi". — Lít-
um á stöðumyndina. Hvíta
peðið á 1j2 getur hvort sem það
vill farið til 1)3 eða b4. Nú
sjáum við, að svart peð er á
reitnum a4. Fari nú hvíta peð-
ið bara á b3, iiggur það ljóst
fyrir, að svarta peðið á a4
getur drepið það. Fari liins
vegar hvíta peðið til 1)4, eða
tvo reiti fram, getur svarta
peðið einnig drepið það á reit
1)3 og kallast svona dráp fram-
hjáhlaup. Að drepa i framhjá-
hlaupi verður þó að gerast í
næsta leik eftir að hvíta peðið
er fært. Ekki má t. d. láta
liða nokkra leiki og ætla síðan
að drepa peðið á þennan hátt,
þó svo standi á, að peðin
standi ólireyfð.
Litum aftur á myndina. Við
sjáum þar livítt peð á e4. Þetta
peð getur, ef hvítur á leik,
farið hvort sem vill á e5, og
þá framhjá svarta peðinu, eða
þá að það getur drepið peðið á
d5.
Eins og áður er sagt, eru
peðin talin veikuslu mennirn-
ir á skákborðinu. Þau hafa ]>ó
sinar sterku liliðar. Sæki t. d.
hinir stóru menn andstæðings-
ins hratt fram, ])á er stundum
hægt að hrekja þá á brott með
peðunum, ]>ví ef peð ógnar t. d.
riddara eða biskupi, þá verða
þeir oftast að flýja yl'ir stokka
og steina. Ekki má láta íullorð-
inn (stóran) mann fyrir peð,
]>að eru ekki hagkvæm skipti.
Setjuin nú svo, að peð kom-
ist alla leið áfram eftir sinni
reitaröð og hafni uppi í borði
hjá andstæðingi, ])á fær ]>að
peð lieiðursverðlaun fyrir
dugnað sinn og getur þá breytt
sér i livaða mann sem er, að
undanskildum kónginum. Oft-
ast er peðinu í ])essum kring-
umstæðum breytt í drottningu,
því að hún er talin sterkust
stóru manna, en vilji meiin
Ævintýri HERAKLESAR
Nú átti Hcrakles eftii- að
vinna einar tvær þrautir fyr-
ir Evpýsþevs áður en liann
yrði Iaus, og næsta þraut hans,
hin ellefta, var sú, að hann
skyldi fara til aldingarðs Vest-
urdisa og ná nokkrum af gull-
eplum þeirra. Epli ]>essi uxu á
trjám, sem Hera hafði gefið
Seifi á lirúðkaupsdegi þeirra,
en Vesturdísir voru þrjár syst-
ur, aðrir segja fimm eða sjö,
sem tekið liöfðu að sér að
gæta eplanna, svo að þeim
yrði ekki stolið. Þær höfðu og
ekki sett mann eða liund á
vörð í garðsliliðið, lieldur var
þar afskræmislegur dreki með
hundrað liöfðum, sem aldrei
þurfti að sofa.
Heraklés hélt nú af stað til
að reka erindi sitt, en liann
vissi ekki, livar aldingarður
Vesturdisa var, og tafði mjög
tímann fyrir sér með því að
spyrja hvern mann, sem hann
11. þraut.
fann, hvar liann ætti að leita
að þessum garði. Eftir að liafa
lialdið lengi spurnum fyrir um
garðinn og eiiiskis orðið vísari,
hélt liann siðast til Afríku og
reikaði þar dægrum saman um
sandauðnirnar, og rakst hann
þá að siðustu á þann stað, þar
sem Atlas stóð með himininn
á herðunum, til þess að lialda
honuin uppi frá jörðinni.
„Getur ]>ú sagt mér, livert
ég á að lialda, til þess að finna
garð Vesturdísa?“ spurði Her-
akles.
,,Já,“’ svaraði Atlas, „það get
ég að vísu, því garðurinn má
heita skammt héðan, en þann
garð ver dreki með hundrað
höfuð.og hann sefur aldrei."
„Þetta veit ég allt saman,“
sagði Herakles, „en eplin verð
ég að fá, ]>ótt ég yrði að vinna
það til að drepa drekann."
„Ef ])ú vilt,“ sagði Atlas,
„gel ég skroppið fyrir þig til
Vesturdisa og tjáð þeim af
ferðum þínum og gæti svo
ráðizt, að þær gæfu þér nokk-
ur epli af fúsum vilja. En þá
verður þú að standa hérna á
meðan og lialda uppi himnin-
um í minn slað, svo að hann
detti eliki niður.“
Herakles þakkaði lionum orð
sín og gekk að skildaganum.
Færði þá Atlas liimininn yfir
á herðar Heraklesi og gekk
svo á leið.
Atlas kom aftur að stuttum
tiina liðnum og liafði með sér
þrjú af gulleplunum og sagði,
að Vesturdísir vildu fúsar
Framhald á bls. 107.
heldur fá t. d. riddara, ])á er
þaö fyllilega leyfilegt.
Upphaflega var það svo i
skákinni, að eklti mátti færa
tvo menn samtímis. Á miðöld-
um var þó gerð sú breyting á
skákregiunum, að ein undan-
tekning var gerð á þessari
reglu, og er það liin svokall-
aða hrókun. Fer hún fram á
þann hátt, að kóngur og hrók-
ur eru færðir samtímis og taka
þeir ])ó ekki livor annars reit.
Mun þessi regla hafa verið
tekin upp til þess að ltoma
kónginum sem fyrst í skjól við
peðaraðir sínar, en svo hins
vegar að koma hróknum sem
fyrst í orustuna. Verður lirók-
unin nánar rædd i næsta þætti.
98