Skírnir - 01.12.1919, Blaðsíða 9

Skírnir]
Jón Thoroddsen.
215
ill gróðavegur eru ritstörf enn á voru landi. Enn verri
kjörum hafa þó rithöfundar vorir mátt sæta um miðja
seinustu öld. Hið nýstárlega uppátæki Jóns Thoroddsens,
skáldsagnaritun, var hvorki vænlegt til fjár né frama. Á
titilblað 1. útgáfu er prentað: »útgefandi Jón Þórðarson
Thoroddsen*. Annars kostnaðarmanns er ekki getið. Hefir
hann því að líkindum látið prenta hana á sinn kostnað.
Islendinga í Kaupmannahöfn skorti ekki áræði til bóka-
gerðar og bókaútgáfu á þeim árum. Tvö tímarit íslenzk komu
út í Kaupmannahöfn á árunum 1840—50, fyrst »Fjölnir« og
»Ný Félagsrit«, síðan »Ný Félagsrit« og »Norðurfari« þeirra
Hísla Brynjólfssonar og Jóns Thoroddsens. Jóni Thorodd-
sen hefir því ekki vaxið í augu að gerast bóka-útgefandi.
II.
»Piltur og stúlka* kom út 1850. Þar sendi íslenzk-
ur Hafnarstúdent, prófiaus, félaus og að líkindum lítils
metinn, merkilega sending austur yfir haf. »Piltur og
stúlka« er i senn Reykjavíkur- og sveitasaga. Á h e n n i
hefst íslenzk skáldsagnarituninútíð, eins
og íslenzk sagnaritun í fornöld hefst á Islendingabók Ara
fróða. Hún geymir þrjú þing, sem líklega má með sanni
segja um þau orð, er fleiprað er með gálauslegast allra
vegstærandi stóryrða, að þau lifi eins lengi og islenzk
tunga er töluð: Gróu á Leiti, Bárð á Búrfelli og þjóðsöng-
inn »0, fögur er vor fósturjörð«. Hún er og merkisbók að ný-
stárlegri stefnu og frásöguaðferð, skáldlegum tökum á
efninu.
Þá er góður andi hvíslaði því að Jóni Thoroddsen að
gaman væri að semja islenzka skáldsögu, hefir það með-
fram komið til af þvi, að honum fanst hann bæði hafa til
þess getuna og eiga ærin söguefni í minnissjóði sínum.
Og stórmerkilegt er, að hann fær sér ekki efni frá liðn-
um öldum, sem þá var mikill siður skáldanna, heldur ein-
mitt frá samtíð hans, úr íslenzku sveitalífi. Þess eru vist
fá dæmi, að andleg nýbreytni útlend hafi fluzt hingað svo