Ársrit Verkfræðingafjelags Íslands - 01.01.1914, Blaðsíða 10

og fyrir það var Reykjavik gerð að höfuðstað lands-
ins fyrir rúmri öld. Benda má á það, að hjer stend-
ur óhaggað með öllu steinhús (Stjórnarráðshúsið) frá
dögum Skaptáreldanna, og er þó ekki betur vandað
að gerð, sízt að undirstöðum, en nú gerist. Og hjer
í kring Viðeyjarstofa og kirkja, stofa og kirkja á
Ressastöðum og stofa í Nesi, allar frá því um og
eptir miðbik 18. aldar. — Nei, landskjálftar eiga ekki
að fæla menn frá að byggja úr steini eða steypu.
Steypan er líklega stæðilegri en steinhleðsla í land-
skjálftum, og sje hún vel járnbundin stendur hún
eins vel og ef til vill betur en timbursmíðar.
Enn er að minnast á eldfimi timburhúsanna,
atriði, sem ekki mælir með þeim í þjettbýli. Ráru-
járnið er að vísu furðanlega góð vörn gegn útbreiðslu
elds, en alls ekki trygg eða næg. Og óheimlegt er
að búa í slíkum húsum í þjettbýli, sern á örstuttum
tíma geta orðið að einu eldhafi.
Eitt af því sem mjer sýnist endilega þurfa að
breytast hjer er skipulag bæjarins. Hann þarf yíir-
leitt að verða þjettbýlli. Það þætti nú ef til vill
farið aftan að siðunum, ef reynt yrði að færa byggð-
ina meira saman en verið hefir, þar sem í öðrum
löndum hjer í álfu er einmitt nú á síðustu árum
vakin öfiug hreyfing í þá átt að byggja bæi sem
dreifasta. — Jeg á við hin svo nefndu Garden Cities.
— En öðru máli er að gegna um þröng stórbæjanna
þar, en um strjálbyggð smábæjanna okkar. Jeg sje
ekki betur en að fullhart sje um það að þessi bær
geti þrifið sig sómasamlega, eða annað gerð og við-
haldi gatna og gangstjetta, lýsingar, holræsa og ann-
ars þess, sem til þrifnaðar heyrir, einmitt vegna víð-
áttu sinnar. Skil jeg ekki annað en að sumir hlutar
bæjarins hljóti að byggjasl þjettar en enn er orðið,
og þá getur ekki hjá því farið, að byggja verði úr
eldtraustara efni og endingarbetra en timbrið er.
Jeg hygg óþarft að fara frekar í grafgötur um
ástæður þess, hver nauðsyn sje hjer á að snúa sjer
að varanlegra byggingarlagi en tiðkazt hefir. Heita
má að hjer á landi sjáist ekki örmul eptir af því
sem lagt hetir verið í húsagerð frá landnámstíð.
Rreyting þarf að verða á þessu, og eptir hverju er
að biða hjeðan af? Ekki gelur lieldur hjá því farið,
að við verðum að fara að dæmi annara þjóða og
velja steininn sem aðalbyggingarefni, þar sem föst
byggð er á komin. Ryggingarsamþykktin á ekki ein-
göngu að vera þjónn bæjarbúa í húsagerð, heldur
einnig leiðarvísir, og á að reisa skorður við skökku
og óhagfelldu bj7ggingarlagi og styðja að öðru betra:
takmarka bygging timburhúsa, auka bygging stein-
og steinsteypuhúsa.
í núgildandi bsmþ. eru nál. engin ákvæði um
skipulag bæjarins eða neinar heimildir til handa
byggingarnefnd eða bæjarstjórn til þess að koma
fram umbótum í því efni, nema það sem ákveðið er
um gerð og breidd gatna. Jeg hygg sjálfsagt að í
bsmþ. sjeu sett ákvæði um það, hversu byggðinni
skuli yfirleitt hagað. Að minnsta kosli ætli ekki að
leyfa að taka ný svæði til byggingar, nema áður væri
á uppdrætti mörkuð skipun gatna og byggingarreita
(»blok«) og helzt ætti ekkert hús að byggjast fyr
en gata að þvi væri fullgerð með vatnsleiðslu og
holræsum. Einnig virðist mjer rjett að bsmþ. styðji
að meira heilnæmi og fegurð í sambandi við fyrir-
komulag byggðarinnar. Á jeg þar við það, sein jeg
hygg að öllu samtöldu bezt fara, þar sem ekki á
beinlínis að vera »villakvarter«, að í hverjum húsa-
reit (blok) sje bygging samfelld, húsin »gafl í gafl«
milli gatna, og lóðin sem fylgja ber liverju húsi
óskipt að húsabaki, greind frá grannalóðum ineð
girðingu einni saman; verða með því allar lóðirnar
i hverjum reit eitt samanhangandi svæði, girt hús-
um á allar hliðar, og er þá hugsanlegt að þar verði
svo skýlt, að þrifist gæti bæði trje og annar jurta-
gróður, og yrði það mikill fegurðar- og heilnæmis-
auki. þar sem við yrði komið eða betur þætti fara,
mætti og gera ráð fyrir forgörðuin milli húsa og
götu.
Fyrirkomulaginu má að sjálfsögðu muna nokkuð
eftir því hvar er í bænum. Hlutfall milli byggðrar
lóðar og óbyggðrar verður eðlilega að vera annað >
miðbænum og þar annarsstaðar, sem lóðir eru dýr-
astar og helzt eru byggð verzlunarhús, heldur en þar
sem eingöngu eða mestmegnis eru reist hús til ibúðar,
og annað í strjálbýli en í þjettbýli. í núgildandi
bsmþ. er öllum hlutum bæjarins að þessu leyti gert
jafnt undir höfði, og sama húshæðin er leyfð alstaðar,
eplir því sem götubreidd og lóðarstærð hrekkur til.
Eðlilegast mundi hjer sem erlendis að haga svo til
að húsahæðin væri mest í miðbæ og við aðalgötur,
en minnkaði þar út frá.
Á hinn bóginn er ástæða til hjer eins og 1 bæj-
um erlendis, að halda nokkuð í hemilinn á liúsa-
hæðinni og setja henni takmörk. Það mundi ekki
leyna sjer hjer fremur en annarsstaðar að mikilli
húsahæð fylgja fleiri gallar en kostir.
Jeg hefi á seinustu árum afiað mjer þeirra rita,
sem jeg lieíi getað komizt yfir, um nýjustu bygg-
ingarlöggjöf í nálægum löndurn. Lízt mjer einna
bezt á það sem Svíar hafa aðhafzt í þeim efnnm.
Þeir skipuðu 1907 nefnd manna (borgarstjóra og
byggingameistara) úr ýmsum hlutum rikisins og
árangurinn af starfi þeirrar nefndar er rit: »Retánk-
ande med förslag till byggnadsstadga tör riket«, prent-
að í Stokkhólmi 1909. Eins og titillinn ber með sjer
eru þar samin byggingarfyrirmæli fyrir allt ríkið í
heild sinni. Mjer er ókunnugt, hvort frumvarp þetla
er orðið að lögum eða ekki, en hvað sem um það
er, þá er margl á því að læra. T. d. er öllum bæj-
um og kauptúnum í Svíþjóð skipað í fiokka eptir