Alþýðublað Hafnarfjarðar - 18.12.1964, Blaðsíða 23

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
23
á Vífilsstöðum
Halla Magnúsdóttir.
★
Við lestur þessarar yfirskriftar
verður að líkindum gert ráð fyrir
að eftir fylgi frásögn af einhverj-
um þeirra högga sem berklaveikin
hjó í raðir ungs fólks hér á landi,
einkum á tímabilinu 1910— 1930.
Fyrrnefnda árið tók Vífilsstaðahæl-
ið til starfa, en þeir atburðir sem
bér verður sagt frá gerðust um
það bil 30 áruin áður. Móðir mín,
Jónína Jónsdóttir, sagði mér oft
frá þeim. Hún var 18 ára er þeir
hófust og var vinnukona á þessu
býli ásamt móður sinni, Helgu
Bjarnadóttur. Húsráðendur voru
Sveinn Þorsteinsson og Ingibjörg
Grímsdóttir. Sveinn þessi var einn
þeirra,, sem lágu úti í mannskaða-
veðrinu á Mosfellsheiði árið 1857.
Hjón þessi áttu eina dóttur barna,
sem Guðrún hét. Var hún jafn-
gömul móður minni, fríðleiksstúlka
og vel látin. Þar var og á bænum
fullorðin kona, sem Guðný hét, og
var hún niðursetningur, eins og
það var nefnt, þ. e. á framfæri
hreppsins. Enn fremur voru tveir
unglingar á þessu heimili, en ekki
koma þeir við þessa sögu. Guðný
gamla var töluvert vínhneigð, og
ef hún hélt, að einhver nágrann-
inn ætti þess háttar í fórum sín-
um, fór hún gjarnan til hans til að
fá í staupinu. I einni slíkri ferð
þetta haust — 1881 — varð hún
úti, þarna á milli bæja.
I Vífilsstaðabaðstofunni voru,
eins og víðast hvar þá, fastarúm
meðfram veggjum. Móðir mín og
amma sváfu saman, og var rúm
Guðnýjar aftur af þeirra rúmi.
Strax eftir að hún varð úti, fór
að bera á reimleika. Var það þó
eingöngu í áðurnefndu rúmfleti,
en hvergi annars staðar í bænum.
Á hverri nóttu voru þar einhver
læti, meiri eða minni, og varð þeim
mæðgunum í næsta rúmi þá ekki
alltaf svefnsamt. Bjuggust þær
stundum við, að gaflinum á milli
Halla Magnúsdóttir
Vdlegt
rúmanna yrði spyrnt í sundur.
Móðir mín varð oft hrædd, eins
og fleiri ungmenni hefðu sjálfsagt
orðið við sömu kringumstæður, en
það var eins og ömmu stæði á sama
um allt. Hún var mikil þrekmann-
eskja, enda þurfti hún oft á því að
halda um dagana.
Hún sagði stundum, þegar mest
gekk á í rúmi Guðnýjar: „Eg held
bara að kerlingin viti af einhverj-
um feigum í bænum“.
Einnig var sagt, að um þetta
leyti hefði förukarl nokkur komið
að Vífilsstöðum og síðan gefið í
skyn á nágrannabæjunum, að önn-
ur af stúlkunum þar — jafnöldrun-
um — væri feig. Marg-aðspurður
um hvor það væri, á hann að lok-
um að hafa sagt: „Sú ljóshærða“.
Aldrei bar þó móðir mín mikið mál
síðar í þennan þátt sögunnar.
Leið nú veturinn fram undir
jól.
Snennna á Þorláksmessumorgun
lögðu þau af stað til lleykjavíkur,
Jónína Jónsdóttir, móðir Höllu, var 18
ára er pessi saga gerðist.
feðginin Sveinn og Guðrún, og
einnig amma mín. Höfðu þau ráð-
gert að koma aftur um kvöldið,
en það fór á annan veg.
Sagði þá húsmóðirin, að þau
myndu víst hafa gist í Reykjavík,
eða þá á einhverjum bænum á
leiðinni, en þó að hún segði þetta,
var auðséð, að hún var hrædd og
óróleg. Þessa nótt voru engin læti
í rúmi Guðnýjar og aldrei síðan.
Af ferðafólkinu er það að segja,
að því gekk vel inneftir, en þar
var margt að snúast og ýmislegt,
sem tafði fyrir, og var komið myrk-
ur, þegar lagt var af stað heim.
Oll voru þau með nokkuð þungar
byrðar á baki, og rigning var tölu-
verð. Sveinn var allmikið drukk-
inn, en gat þó gengið rösklega.
Vildi hann fara aðra og skemmri
leið heim en venjulegt var.
Ferðin gekk þolanlega, þar til
komið var að Arnarneslæknum.
Asahálka hafði verið um daginn,
og flæddi lækurinn yfir bakka sína.
Sums staðar rann vatnið yfir is-
inn, en annars staðar var hann að
liðast í sundur, og bárust jakarnir
niður eftir með straumnum. Sveinn
kom fyrstur og óð viðstöðulaust
út í. Hann hafði góðan broddstaf
og komst klakklaust yfir. Af dótt-
ur hans og Helgu ömmu minni er
það að segja, að þeim virtist læk-
urinn vera sér nánast ófær, m. a.
af því, að þær liöfðu aðeins kollu-
prik — þ. e. algjörlega ójárnbúin
prik — til stuðnings.
Vildi amma þá, að þær sneru
aftur og færu heim að Arnarnesi,
en bæði var það, að Guðrún vildi
ekki skilja við föður sinn og sá, að
honum gekk allvel yfir. Dreif hún
sig því út í og fór þá amma út í
líka.
Sér hún brátt, hvar Guðrún dett-
ur úti í miðjum læknum og berst
með straumnum. Kallar amma þá
til Sveins og segir sem var og kemst
síðan upp úr læknum á sama stað
sem hún hafði vaðið út í, enda var
hún stutt komin. Þau Sveinn og
Helga fara nú niður með læknum
sitt hvoru megin til að vita, hvort
þau sjái Guðrúnu, en hún var al-
gjörlega horfin.
Slampast nú Sveinn norður yfir
lækinn aftur, og var mikið til runn-
Gleðileg jól!
Gott og íarsælt
komandi ár
Þökkum vi&skiptin
á liöna árinu
Samlag skreiðarframleiðenda