Alþýðublað Hafnarfjarðar - 18.12.1964, Blaðsíða 27

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
27
Minningar frá Skaga
Á Vestfjörðum heitir það kaf-
aldsbylur, sem á Norðurlandi er
kölluð hríð eða stórhríð. En sam-
eiginlegt þessum hugtökum mun
það vera, að þau tákna hið versta
veður: Storma með fannkomu og
frosti.
Eru þetta einhver verstu veður,
sem koma þar vestra, sem ég var
fæddur og uppalinn, enda veður
oft sterk þar úti á yztu nesjum
undir háum fjöllum.
Ég man alltaf veðrin á veturna,
þegar útnorðan-stórviðrin geysuðu
með kafaldi og frosthörkum, ef til
vill dag eftir dag, misjafnlega sterk
þó.
Bærinn okkar á Skaga var nokk-
uð stór og þiljaður bæði uppi og
niðri. Var baðstofan uppi, þar sem
fólkið svaf og sat á rúmum sínum
við vinnu á kvöldvökunum. Torf-
veggir þykkir með djúpum glugga-
tóftum og einnig torfþak var á
bænum.
Þessi útnorðanveður voru mjög
sviptivindasöm. Gat veðrið lægt
mjög milli vindhviðanna og snúizt
upp í ofsaveður, sem hristi baðstof-
una, svo að brakaði í viðum, sem
voru þó vel sterkir. Og þegar þess-
um snörpu vindhviðum slotaði,
brakaði oft hátt í öllum innviðum,
líkt og þeir væru að falla í samt
lag aftur eftir ólætin í kára. Torf-
veggirnir og torfþakið spiluðu
þarna undir, því að þegar allur
bærinn lék á reiðiskjálfi í hviðun-
um, hefur eflaust komið brothljóð
frá torfi í veggjum og þaki.
Eg man það sem drengur, hve
mér var illa við þessi undarlegu
hljóð í vindhviðunum og þá ekki
síður eftir vindbyljina, þegar viðir
og torf voru að falla í samt lag aft-
ur. Ég gat oft ekki sofnað langt
fram á kvöld, þegar þessi ósköp
gengu á, var með öðrum orðum
hræddur um að bærinn mundi
fjúka eða falla saman undan ofur-
magni þessara norðanstórviðra.
Ég man líka, að í svona veðrum
var alveg vonlaust að vera á ferli
í vindhviðunum, það varð að sæta
lagi að fara til fjóss, hlöðu og fjár-
húsa á milli roknanna. Var þá ekki
um annað að gera fyrir þann, sem
úti var, en að Jeggjast í fönnina og
standa upp, þegar vindhviðunni
slotaði.
Þeir, sem búa á láglendi eða
langt frá háum fjöllum, geta ekki
gert sér í hugarlund ofsaveðrin
meðfram háum fjöllum og þá ekki
sízt úti á annesjunum vestfirzku.
Þegar svona stórviðrum slotaði,
voru snjóskaflarnir svo samanbarð-
ir, að ganga mátti yfir þá án þess
að sökkva í þá.
Samfara þessum norðanstórviðr-
um var oft mikið brim við strönd-
ina. En þarna við norðanverðan
Dýrafjörð er tiltölulega aðdjúpt,
þótt ekki sé snardýpi strax við
land. Er því sigling nokkuð örugg,
þótt grunnt sé siglt.
Aftur þegar átt er af vestri eða
beint úr hafi, er oft stórbrim upp
á Skaga, svo að hvergi er viðlit að
lenda, þar sem ládautt er í norðan-
og austanátt. Þó má segja, að hér
Kvöldið áður en botvörpungsins
Max Pempertons var saknað, en
það var um vetrartíma á stríðsár-
unum, kom til mín kunningi minn
í bíl sínum og bað mig að koma
með sér út að aka og rabba við
sig. Vorum við oft vanir að gera
svö á kvöldin.
Veður var rosalegt, gekk á með
hryðjum, en þó ekki verra en það,
að ég frétti, þegar við komum nið-
ur í bæinn, að vomur væru í for-
mönnum á línubátum, er stunduðu
róðra frá Hafnarfirði, hvort taka
skyldi bjóðin og róa.
Ég fór nú í bílinn með þessum
kunningja mínum. Okum við suð-
ur Suðurnesjaveg. Þegar við kom-
Óskar Jónsson.
sé um landbrim að ræða, þ. e.
brimið nær skammt út frá landi.
Tangi gengur í suður frá Skaga
og fellur út af honum um fjöru,
en hann er í kafi um flóð. Mynd-
ast þarna ægilegt brim í vestan-
átt. Fannst mér það oft tignarleg
sjón að horfa á stórar holskeflur
brotna yfir tangann og inn af hon-
um. Barst jafnan þungur brimgnýr
til bæjar, þegar stórviðri voru af
vestri.
En ekki þurfti alltaf storm til að
rífa upp brim við ströndina. Logn-
brim getur orðið mikið, og þær
um á Hvaleyrarholtið, segir kunn-
ingi minn, að nú sé svo mikil sjó-
lykt í bílnum, að út yfir taki. Hann
verður var við menn, sem troðast
inn í bílinn og láta mikið að mér,
og voru þeir allir sjóblautir. Líður
nú bílstjóranum heldur illa, svo að
við förum út úr bílnum að viðra
okkur. Hætti þá þessi aðsókn í bili.
Við höldum svo áfram suður fyr-
ir Straum, en þá byrjaði hið sama.
Sjóvotir menn koma í bílinn og
snúast alveg að mér, eins og þeir
þekktu mig vel. Ég sá ekkert, en
mér leið frekar illa. Förum við enn
út og leið þá strax betur. Segi ég
þá, að bezt sé að snúa við og aka
heim. Gerum við svo, en við erum
ekki fyrr komnir inn í bílinn en
ásóknin byrjar á ný. En þegar við
komum á Hvaleyrarholt á heim-
leið, hverfur þetta úr bílnum.
Ég hugsaði mikið um þetta um
kvöldið og taldi nú víst, að eitt-
hvert skip frá Hafnarfirði hefði
verið skotið niður, en þá var mikil
hætta á slíku, því að stríðið var í
algleymingi og ekki ný bóla að
heyra slysfarir.
Morguninn eftir var ég staddur
inn í Útvegsbanka Islands í Rvík.
Víkur Sveinn Benediktsson forstjóri
sér þá að mér og spyr mig, hvort
ég hafi heyrt, að menn séu orðnir
holskeflur ekki síður tignarlegar
en þegar stormur fylgir með.
Ofsakraftur er oft í þessum stór-
sjóum, sem lemja ströndina, ótrú-
legt afl. Ég man, að einu sinni
braut brimið stórt bjarg úr skeri
úti í sjó og kastaði því langt upp
eftir flúðinni. Veit ég, að bjarg
þetta er sjálfsagt nokkrar lestir á
þyngd. Þegar ég fór þarna hjá á
skipi sumarið 1959, sá ég bjargið
sitja enn í sömu skorðum og Ægir
konungur setti það í til veru fyrir
meira en hálfri öld.
Það má segja, að þarna yzt á
Hjallanesi — eins og þetta annes
er kallað í Landnámu — séu veður
grimm og válynd. En það koma
þarna yndislegir dagar.
Há fjöll skýla nokkuð vel fyrir
norðaustanáttinni, sem ég held að
sé stöðugust þarna. Sólarhitinn er
mjög sterkur, einkanlega um miðj-
an daginn um hásumarið, og miklu
heitari en ég hef vanizt hér á Suð-
urlandi.
Þegar góðviðri eru á sumrin
vestra, logn á nóttum og sólfar
á daginn, leggur sterkan vind, inn-
lögn, inn hina löngu firði. Getur
innlögnin orðið að sterkum stormi,
þegar kemur innarlega á firðina,
en lygnari úti við annesin. Man ég
marga brennheita sólskinsdaga að
sumarlagi, hvítt blæjalogn, en inn-
vindur á Dýrafjörð og oft svo
hvass, að ekki var hægt að hreyfa
heyi um miðjan daginn inni í sveit-
inni, þótt við nytum logns og blíðu
úti við hið yzta haf.
Þegar sól hneig til viðar að
kvöldi, snarlægði storminn, og
venjulega var komið logn um lág-
nættið.
Þannig var veðráttan á þessu
útnesi. Skiptust á skin og skúrir,
stormur og logn og allt þar á milli.
Og svona nálægt úthafinu er veðrið
ótrúlega fljótt að breytast úr blíð-
(Framhald á bls. 30)
hræddir um afdrif Max Pember-
tons, þar sem ekkert hafi heyrzt til
hans síðan í gærkvöldi, en hann
hefði nú átt að vera kominn til
Reykjavíkur úr endaðri veiðiferð,
ef allt væri í lagi. Sveinn vissi, að
margir skipverjanna, bæði undir-
og yfirmenn, voru gamlir félagar
mínir, því að ég hafði áður verið
liáseti á þeim togara. Ég hafði
ekki áður heyrt þessa óhugnanlegu
fregn, en mundi þá strax það, sem
skeð hafði kvöldið áður á veginum
sunnan við Hafnarfjörð.
Það höfðu verið gamlir skipsfé-
lagar mínir af skipi þessu, sem
vildu hafa einhvers konar samband
við mig þetta kvöld. En til hvers
þeir ætluðust af mér, er mér enn-
þá hulið, en mikið var af mér dreg-
ið, þegar ég lagðist til svefns kvöld-
ið eftir bílferðina.
Þegar Max Pemberton fórst